Nguyễn Hiền
Trò chuyện với nhà thơ Nhã Thuyên tại Leiden
.
Trong kỳ Liên hoan Thơ Quốc tế Poetry International Rotterdam lần thứ 52, diễn ra trong 3 ngày (10-12/06/2022) có sự góp mặt của Nhã Thuyên, nhà thơ nữ đến từ Việt Nam.
Nhã Thuyên (bút danh của Đỗ Thị Thoan) là một nhà thơ khá trẻ (sinh năm 1986). Chị nổi tiếng từ khi luận án thạc sĩ về văn chương của chị mang tựa đề “Vị trí của kẻ bên lề: Thực hành thơ của nhóm Mở Miệng từ góc nhìn văn hóa” vào năm 2010 đã được chấm đậu với số điểm tuyệt đối 10/10, để rồi năm 2014 bị lôi ra thẩm định lại, đưa tới việc thu hồi văn bằng thạc sĩ của chị. Vụ việc này đã gây nên một làn sóng phẫn nộ trong và ngoài nước. Cho dù trong quyết định thu hồi văn bằng không đưa ra lý do cụ thể, nhưng người ta có thể nhìn ra động cơ phía sau là yếu tố chính trị bắt nguồn từ sự lo ngại về những mầm phản kháng có thể nẩy sinh từ nhóm Mở Miệng nói riêng và từ một số văn nghệ sĩ nói chung. Bị mất việc, trù dập, từ đó chị không nghĩ đến làm việc cho nhà nước nữa mà chuyển sang sinh hoạt tự do qua các hoạt động về mặt thơ văn, dịch sách, tạo những buổi họp mặt, sự kiện văn học v.v.
Trong kỳ Liên hoan thơ Quốc tế năm nay chị đã đọc một số bài thơ bằng tiếng Việt, với phần dịch ra tiếng Hòa Lan của Hồ Thanh Vân & Marc Maquette.
Sau khi Liên hoan bế mạc, chị đã được một số cơ sở, nhà sách mời nói chuyện và đọc thơ. Chiều 26/06/2022, nhà sách Mayflower ở Leiden đã tổ chức một buổi phỏng vấn chị về thơ và những sinh hoạt của chị trong buổi tọa đàm mang tên ‘Writing from Vietnam’ tại nhà sách.
Cuộc phỏng vấn và tọa đàm do bà Freek Bouricius thực hiện và điều hợp.
Nhà thơ Nhã Thuyên và bà Freek Bouricius trong phần phỏng vấn
Nhã Thuyên đã kể về những hoạt động của chị, từ khi tiếp cận với thơ vào năm 9 tuổi, rồi qua những bản dịch các danh tác Pháp, Anh, Mỹ, Nga v.v., luôn học hỏi, thao thức với những suy tư, chị đã chọn con đường riêng cho mình và trưởng thành với những vần thơ của mình. Chị cũng nói qua về một số hoạt động khác, đến hoàn cảnh khiến chị đã gặp được cô Kaitlin Rees khi cô đang du lịch ở Hà Nội, người sau đó đã cùng chị sáng lập ra AJAR – là tạp chí trên mạng và cũng là nơi xuất bản, phổ biến thông tin về văn chương.
Kaitlin Rees đã dịch nhiều thơ của chị, một số bài đã in thành tập thơ song ngữ mang tên Moon Fevers mà chị mang theo cho mọi người xem (với lời xin lỗi rất tiếc đã bán hoặc tặng hết trong những ngày ở Hòa Lan). Chị hy vọng là đến cuối năm tập thơ Anh ngữ thứ hai sẽ ra mắt. Tập thơ mới này mang tựa đề “Vị Nước – Taste of Water”. Đây cũng là tựa của một bài thơ Nhã Thuyên đã đọc trong Liên hoan Thơ Rotterdam.
Xen vào giữa cuộc phỏng vấn là phần đọc thơ (tiếng Việt và bản dịch tiếng Anh). Những bài thơ của Nhã Thuyên có dạng tùy bút hơn là thơ, và thường chỉ có một câu suốt bài, với ý này chồng lên ý kia liên tục như sóng dồn. Nhã Thuyên có cách dùng nhân cách hóa, các ẩn dụ tài tình. Khi nói về ngôn ngữ thơ Việt, chị đã nói đến những dấu giọng, mang đến sự trầm bổng khi ngâm đọc. Chị cũng nói về ẩn dụ bằng cách dẫn giải khi đọc bài thơ “Vị Nước”, giải thích cho mọi người biết là ‘nước’ còn có nghĩa là ‘đất nước’, ‘quốc gia’ v.v. Tuy vậy, người nghe khó bắt kịp mạch ý tuôn trào qua những dòng chữ, nhiều lúc đi quá nhanh, và cũng vì bản dịch khó chuyển tải hết những ý lồng trong những từ ngữ.
Trong bài thơ kết thúc phần trình bày của mình, Nhã Thuyên đã cho những người tham dự thấy một hình thức thơ khác bằng cách lấy từ ‘túi thơ’ cuộn giấy có chép bài thơ “Bao Giờ Thôi Rơi Rụng” – dài khoảng 2000 từ chỉ có một câu. Bài thơ này đã được Kaitlin dịch sang Anh ngữ với tên ‘when is it enough loss’ và cũng là một trong những bài thơ Nhã Thuyên đã đọc trong ngày Liên hoan Thơ ở Rotterdam.
Sau phần chương trình chính thức là phần trao đổi giữa người tham dự và nhà thơ, về những hoạt động của chị, về những tác phẩm và dịch phẩm chị đã thực hiện v.v.. Với trên chục người tham dự, buổi sinh hoạt diễn ra trong khoảng không gian nhỏ bé giữa một biển sách, trong không khí thân tình.
Được biết Poetry International đã giúp chị có được cơ hội lưu trú ở Hòa Lan một tháng rưỡi, trong thời gian tới đây họ sẽ sắp xếp cho chị một số buổi đọc thơ và tiếp xúc với những người tò mò muốn biết thêm về nhà thơ nữ đặc biệt này.
Poetry International Festival được hiệp hội Poetry International tổ chức vào tháng 6 hàng năm tại thành phố Rotterdam, lần đầu tiên vào năm 1970, nhằm tạo cơ hội gặp gỡ và trao đổi ý tưởng trong lãnh vực thơ. Mỗi kỳ liên hoan có khoảng 35 nhà thơ trong và ngoài Hòa Lan được mời đăng đàn. Nhã Thuyên là nhà thơ Việt Nam thứ 2 được Poetry International mời tham dự, sau Thanh Thảo (tham dự Liên hoan Thơ kỳ thứ 35 vào năm 2004). Trong mỗi kỳ Liên hoan sẽ có một nhà thơ được trao giải C. Buddingh’. Năm nay giải này lọt vào tay Maxime Garcia Diaz, nhà thơ nữ Hòa Lan gốc Uruguay 28 tuổi, với tập thơ đầu tay Het is warm in de hivemind.
.
Nguyễn Hiền
________
Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/sinhhoat/sinhhoathoalan/trochuyenvoinhathonhathuyen.html