nguyễn như mÂy

Có một mùa Xuân không mùa

.

Ở tận cõi trời Tây, nhà văn Pháp là Albert Camus, tác giả truyện Kẻ Xa Lạ (L‘Étranger), Giải Nobel Văn chương Thế giới năm 1957, đã nói như một nhà hiền triết Đông phương về mùa Xuân:

– Mùa thu chính là mùa Xuân thứ hai trong năm với những chiếc lá vàng như là những bông hoa của mùa Xuân
(L’Automne est un deuxième printemps où chaque feuille est un fleur du printemps).

Nhưng vẫn chưa tuyệt vời bằng chỉ với một bài thơ tứ tuyệt thôi mà Mãn Giác Thiền sư (1052 - 1096) của chúng ta đã gói trọn quan điểm Phật giáo dưới hình thức ẩn ngữ “ý tại ngôn ngoại” về mùa Xuân từ thời vua Lý Nhân Tông đến nay vẫn còn được truyền tụng là bất hủ qua bài “Cáo tật thị chúng”; trong đó có hai câu cuối vừa hay lại vừa đẹp của triết học Đông phương:

Mạc vị xuân tàn, hoa lạc tận
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai

Chớ bảo xuân tàn, hoa rụng hết
Đêm qua, sân trước một cành mai

      (Bản dịch của Hoà thượng Thích Thanh Từ)

Thủa ấy, tôi là một học sinh nhưng mê Thơ hơn mê học suốt những năm trung học. Bài thơ “Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ (đăng trên báo Ngày Nay, số Xuân Kỷ Mão 1939) đã đi theo tôi mãi cho tới tận  ngày hôm nay. Qua bài thơ, tôi hình dung được những sinh họat cổ truyền của một thôn quê miền Bắc đậm chất nền văn minh lúa nước đồng bằng sông Hồng vào mỗi độ Xuân về:

Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi
Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà gianh
Trên con đường viền trắng mép đồi xanh
Người các ấp tưng bừng ra chợ tết
Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc
Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon
Vài cụ già chống gậy bước lom khom
Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ...

Tôi đã học thuộc lòng bài thơ này ngay từ độ ấy để rồi cứ “mê mẩn” với những cảnh sinh hoạt náo nhiệt của một chợ quê trong ngày tết:

Áo cụ Lý bị người chen sấn kéo
Khăn trên đầu đang chít cũng bung ra
Lũ trẻ con mãi ngắm bức tranh gà
Quên cả chị bên đường đang đứng gọi...

Đến chiều, chợ tết tàn dần. Người các nơi vội vã ra về để lo cúng ông bà. Buồn và đẹp nhất là lúc nhà thơ Đoàn Văn Cừ tả cảnh buổi chợ chiều như cảnh chợ của bao làng quê khác trên quê hương ta:

Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm
Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh
Trên con đường đi các làng hẽo lánh
Những người quê lũ lượt trở ra về
Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê thê
Lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ...

Khi chọn đăng trên báo Tinh Hoa bài thơ sau bài này của Đoàn Văn Cừ, nhà văn Thạch Lam đã không tiếc lời ngợi khen cách quan sát sự việc tinh tế và nét bút tả chân tỉ mĩ rất đẹp của tác giả qua bài thơ “Đám cưới mùa xuân” trên báo Tinh Hoa (1939)... Theo tôi, chỉ với hai bài thơ tả cảnh mùa Xuân này đã đưa Đoàn Văn Cừ vào ngang hàng với những Thế Lữ, Vũ Đình Liên... cùng thời.

Rồi một hôm, Cô Giáo dạy văn đã giới thiệu cho đám học sinh non trẻ mê thơ chúng tôi một bài thơ không có trong chương trình học văn. Qua lời giảng bay bướm và lôi cuốn của Cô, bọn chúng tôi đã hân hoan đón nhận bài thơ dài và “có hơi hướng là lạ” của Xuân Diệu. Đó là bài thơ “Xuân Không Mùa”:

Một ít nắng, vài ba sương mỏng thắm
Mấy cành xanh, năm bảy sắc yêu yêu
Thế là xuân. Tôi không hỏi chi nhiều
Xuân đã sẵn trong lòng tôi lai láng.
Xuân không chỉ ở mùa Xuân ba tháng;
Xuân là khi nắng rạng đến tình cờ;
Chim trên cành há mỏ hót ra thơ;
Xuân là lúc gió về không định trước.
Đông đang lạnh, bỗng một hôm trở ngược
Mây bay đi, để hở một khung trời
Thế là xuân. Ngày chỉ ấm hơi hơi,
Như được nắm một bàn tay son sẻ...
Xuân ở giữa mùa đông khi nắng hé
Giữa mùa hè khi trời biếc sau mưa,
Giữa mùa thu khi gió sáng bay vừa
Lùa thanh sắc ngẫu nhiên trong áo rộng.
Nếu lá úa trên cành bàng không rụng,
Mà hoa thưa ửng máu quá ngày thường;
Nếu vườn nào cây nhãn bỗng ra hương,
Là xuân đó. Tôi đợi chờ chi nữa?
Bình minh quá, mỗi khi tình lại hứa,
Xuân ơi xuân vĩnh viễn giữa lòng ta
Khi những em gặp gỡ giữa đường qua
Ngừng mắt lại, để trao cười, bỡ ngờ;
Ấy là màu báo tin lòng sắp nở
Thêm một phen, tuy đã mấy lần tàn.
Ấy là hồn giăng rộng khắp không gian
Để đánh lưới những duyên hờ mới mẻ.
Ấy những cánh chuyển trong lòng nhè nhẹ
Nghe xôn xao rờn rợn đến hay hay...
Ấy là thư hồi hộp đón trong tay;
Ấy dư âm giọng nói đã lâu ngày
Một sớm tím bỗng dịu dàng đồng vọng...
Miễn trời sáng, mà lòng ta dợn sóng,
Thế là Xuân. Hà tất đủ chim, hoa?
Kể chi mùa, thời tiết, với niên hoa
Tình không tuổi, và xuân không ngày tháng.

.

nguyễn như mÂy

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/vanhocnghethuat/van/comotmuaxuan.html