Cù Tuấn


Canh bạc nợ nần của người Việt

(Phóng sự xuất khẩu lao động)

Tóm tắt: Người lao động phải trả số tiền tương đương từ 3 đến 4 năm lương tại Việt Nam
để có được việc làm ở nước ngoài tại các nhà máy phục vụ các thương hiệu quốc tế lớn.

.

Người lao động Việt Nam phải đối mặt với phí tuyển dụng cao kỷ lục. Họ có nguy cơ bị mắc kẹt vào nợ nần trong khi phải trả những khoản nợ khổng lồ cho các nhà tuyển dụng, làm những công việc tại các công ty nước ngoài mà họ không thể để mất. Nhiều người làm việc cho các nhà cung cấp sản phẩm cho các thương hiệu lớn của phương Tây, nhưng chúng ta hiếm khi nghe nói về những thành công của người Việt Nam đi xuất khẩu lao động trong việc phục vụ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một số người Việt làm việc tại Đài Loan tại các nhà cung cấp của các công ty đa quốc gia Châu Âu như Continental, Bosch, Hella, DSM và các công ty thuộc Fortune 500 của Bắc Mỹ như Dupont, Visteon và Magna. Một số người làm việc tại Nhật Bản tại các nhà cung cấp của Tập đoàn Toyota, trong khi những người khác xây dựng nhà máy ở châu Âu cho nhà cung cấp của VW và cho đến gần đây là Renault.

Hai mươi công nhân Việt Nam đã được phỏng vấn trong suốt nửa năm để viết câu chuyện này. Chín người khác chia sẻ về thực tiễn tuyển dụng và điều kiện làm việc. Không ai trong số 29 công nhân này được hoàn trả phí tuyển dụng. Tất cả các tên công nhân được đề cập trong phần này đã được thay đổi để đảm bảo an toàn cho họ. Tên của các công ty sản xuất mà họ làm việc cũng đã được ẩn danh để bảo vệ người lao động.

Trong câu chuyện này, bạn là Minh, một nhân vật cũng đi xuất khẩu lao động hư cấu đi phỏng vấn người lao động. Tất cả những người lao động khác được đề cập là có thật.

Đây là câu chuyện của cá nhân bạn, nhưng nó cũng là câu chuyện rộng lớn hơn về việc khai thác có hệ thống hàng nghìn người tìm việc Việt Nam của các nhà tuyển dụng. Việc thuê những người từ Việt Nam có thu nhập thấp làm việc tại các quốc gia có thu nhập cao – đặc biệt là Đài Loan và Nhật Bản – là một ngành kinh doanh lớn, vì các quốc gia trên có dân số già tránh xa công việc chân tay không có tay nghề.

Mỗi người được phỏng vấn đằng sau bài viết này đều phải trả phí cắt cổ để có được việc làm. Nhiều người đã vay số tiền khổng lồ, bị tịch thu hộ chiếu, đối mặt với lệnh giới nghiêm nghiêm ngặt (Đài Loan), hoặc phải săn thỏ trong các khu rừng gần đó để lấy thức ăn qua ngày (Serbia). Nhiều người phải đối mặt với rủi ro lao động cưỡng bức nghiêm trọng theo định nghĩa của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), cơ quan lao động của Liên hợp quốc, nhưng nhiều người sẵn sàng chấp nhận đi xuất khẩu lao động lần nữa như một bước đệm cho tương lai tươi sáng hơn cho gia đình họ. Một số đấu tranh mạnh mẽ (đôi khi động cả chân tay) cho quyền lợi của họ bất chấp những người quản lý ưa trừng phạt, các khoản nợ và sự phân biệt đối xử, trong nỗ lực trả hết nợ của họ. Các tình huống của họ cho thấy động lực lao động cưỡng bức đóng vai trò quan trọng như thế nào đối với nền kinh tế toàn cầu.

Bạn – với tư cách là Minh – đã sẵn sàng khởi hành ngay bây giờ. Mọi thứ đã được chuẩn bị xong. Gia đình bạn đã thế chấp đất đai để bạn có thể trả tiền cho nhà tuyển dụng cho công việc ở nước ngoài. Bạn tạm biệt cha mẹ và anh chị em của mình ở vùng quê Nghệ An, nơi có nhiều người từng đi xuất khẩu lao động. Bạn chỉ vừa bước sang tuổi 21 và đã sẵn sàng cho những khó khăn phía trước. Ít ra là bạn cảm thấy thế.

Nếu bạn đi Đài Loan, hãy xem tiếp phần 1. Nếu bạn đến Nhật Bản, hãy tới phần 3. Nếu bạn đến Châu Âu, hãy chuyển sang phần 4.

Phần 1, Đài Loan: Trả tiền để làm việc

Các khu công nghiệp rộng lớn ở Taoyuan (Đào Viên), một đô thị đặc biệt giáp với thủ đô của Đài Loan, tạo nên sự tương phản hoàn toàn với thời thơ ấu của bạn trên những cánh đồng lúa của gia đình bạn gần thủ đô của Việt Nam.

Tại Taoyuan, nơi sinh sống của một phần lớn dân số lao động nhập cư của Đài Loan, bạn sẽ nhanh chóng được đưa từ sân bay đến giường tầng trong ký túc xá của mình. Bạn nhớ đã đi qua nhiều nhà máy lớn nhỏ khác nhau trong chuyến đi ngắn ngủi đó. Hai ngày sau, bạn bắt đầu làm ca 12 giờ trên dây chuyền sản xuất.

“Mọi thứ diễn ra quá nhanh. Tôi hoàn toàn kiệt sức trong thời gian đầu và cảm thấy rất cô đơn, mặc dù tôi có hàng trăm người đồng hương trong ký túc xá của mình”, Tuấn, công nhân một nhà máy gần đó, từng nói với bạn, mặc dù lời nói của Tuấn bây giờ có thể là của bạn.

Tuấn đến vào cuối năm 2019 để làm việc cho Nhà máy A, là một công ty sản xuất hàng triệu kg nhựa thô và polyester cho các công ty đa quốc gia như Continental, Dupont, DSM và Niagara Bottling, nhà cung cấp nước đóng chai của Walmart, Costco và hàng chục nhà bán lẻ khác.

Giống như bạn, Tuấn chưa lập gia đình và đến Đài Loan để giúp đỡ gia đình ở quê nhà bằng cách chuyển về một số thu nhập hàng tháng của mình. Nhưng họ đã phải đợi gần hai năm để được hưởng phần lời từ thu nhập của anh. Đầu tiên, Tuấn phải trả khoản vay 7.700 đô la trước đó để trả 6.500 đô la phí tuyển dụng và các chi phí khác, tương ứng với ba đến bốn năm lao động với mức lương tối thiểu của Việt Nam là 130-170 đô la mỗi tháng.

Một số đồng nghiệp của Tuấn cũng tham gia cuộc trò chuyện của bạn. Họ đã trả số tiền tương tự cho các đại lý địa phương để đổi lấy hợp đồng ba năm. Mọi thứ đều được trả trước. Mọi người đều phải đi vay. Một số đã thế chấp mảnh đất của gia đình họ. Thậm chí, có người còn phải trả gấp đôi vì họ phải về Việt Nam để được nhà tuyển dụng gia hạn thêm ba năm khi hết hợp đồng. Một số vừa đến gần đây và vẫn đang phải trả số tiền trên.

Nói về hợp đồng, bạn không thực sự nhận được một bản sao từ nhà tuyển dụng. Bạn chưa bao giờ nghĩ nhiều về nó. Chà, tại sao phải bận tâm? Dù sao thì bạn cũng phải ký một hợp đồng mới khi đến Đài Loan. Một trong những đồng nghiệp của Tuấn nói rằng nhà tuyển dụng ở Việt Nam yêu cầu anh không đọc nó mà chỉ cần ký tên và một tờ giấy trắng. Anh không được cho biết tại sao và cũng không dám hỏi.

Cũng giống như bạn, Tuấn không những phải trả hết các khoản vay mà còn bị trừ 6-7% lương cơ bản hàng tháng cho công ty môi giới Đài Loan hợp pháp ở Đài Loan, và 10% nữa cho ký túc xá và tiền ăn. Phí cho người môi giới không được hiển thị trên phiếu tính lương của Tuấn, nhưng được khấu trừ trực tiếp vào tài khoản ngân hàng. Tuấn và các đồng nghiệp của anh cũng bị phạt vì vi phạm nội quy ký túc xá hoặc nhà máy, làm thu nhập của họ bị giảm thêm nữa.

Ngày trở thành tuần. Tuần trở thành tháng. Bạn bắt đầu quen. Tình trạng kiệt sức ban đầu không còn nữa. Vào ngày nghỉ hàng tuần, đôi khi bạn ghé thăm các trung tâm mua sắm hoặc chợ. Bạn giao lưu chủ yếu với những người Việt Nam khác.

Trong một khu ký túc yên tĩnh trong khung cảnh công nghiệp đơn điệu, bạn gặp Hiền và những công nhân trẻ khác từ Nhà máy B gần đó, công ty sản xuất đồ điện tử cho các nhà cung cấp xe hơi như Bosch, Continental, Hella, Visteon và Magna – tất cả các công ty này đều nằm trong danh sách Fortune 500 toàn cầu.

Bên cạnh việc vay tiền để trả phí tuyển dụng 4.200-6.500 đô la cho công việc, một số người còn phải trả 1.000 đô la đặt cọc cho các đại lý ở quê nhà, số tiền này sẽ bị mất nếu họ không hoàn thành thời hạn hợp đồng. Họ cũng phải trả tiền cho ký túc xá, thức ăn và hơn thế nữa. Một số người nói rằng họ đã mất tới một năm rưỡi để trả hết các khoản vay của họ. Làm thêm giờ giúp trả nợ nhanh hơn, Hiền nói.

Bạn cảm thấy biết ơn vì bạn được làm thêm giờ. Mọi người bạn gặp đều dựa vào thời gian làm thêm thật nhiều, nhưng đôi khi họ nhận được ít hơn những gì đã hứa. Bạn nhớ đến Thịnh, một ngư dân, người đã trả cho nhà tuyển dụng 6.000 đô la để làm việc cho một nhà sản xuất ốc vít của Đài Loan, mặc dù đến nơi thì anh lại làm việc tại một nhà máy sản xuất đồ nội thất. Thịnh hiếm khi được làm hơn 50 giờ một tuần, vì vậy anh đã mất hai năm để trả hết khoản vay của mình.

“Tôi rất không hài lòng về việc thiếu thời gian làm thêm, bởi vì bố mẹ tôi đã nói rằng “con cần rất nhiều tiền trước khi về nước”, Thịnh tâm sự với bạn.

Nếu làm thêm giờ là con đường tắt để không mắc nợ, thì sự tức giận của người giám sát bạn sẽ là con đường vòng. Bạn đang cảm thấy được đối xử tốt, nhưng những người khác như Đạt thì kém may mắn hơn. Đạt đã trả 6.000 đô la cho một công việc tại một nhà sản xuất máy móc, nhưng khoản nợ của anh thậm chí còn tăng hơn nữa ở Đài Loan, khi Đạt phải nhập viện do tai nạn ở nơi làm việc vài tháng sau khi đến nơi. Đạt đã phải trả phần lớn chi phí chữa bệnh. Anh bị mất việc làm và thị lực một bên mắt, vì vậy Đạt kiếm công việc ngành xây dựng bất hợp pháp.

“Quan trọng nhất là việc không bị trục xuất. Nếu bạn mắc quá nhiều sai lầm, hoặc gặp tai nạn như tôi, bạn sẽ bị sa thải và có nguy cơ bị trục xuất. Tốt hơn hết là hãy bỏ chạy luôn và trở thành người không có giấy tờ. Còn cách nào khác để kiếm tiền trả nợ nữa đâu?” Đạt nói.

Người lao động Việt Nam phải trả những khoản tiền khổng lồ cho công việc đã trở thành tiêu chuẩn kể từ đầu những năm 2000, khi họ bắt đầu gia nhập thị trường lao động Đài Loan với số lượng ngày càng tăng. Theo số liệu thống kê của Bộ Lao động, ngày nay, người Việt Nam chiếm gần một nửa số lao động nhập cư trong các ngành công nghiệp của Đài Loan.

Tiếp tục phần 2 để kết thúc hợp đồng của bạn tại Đài Loan.
Chuyển sang phần 3 hoặc phần 4 để xuất khẩu lao động đến Nhật Bản hoặc Châu Âu (sau khi đã về nước và đóng thêm chi phí mới).


Công nhân đeo khẩu trang để bảo vệ chống lại sự lây lan của coronavirus
ở Đài Bắc, Đài Loan, ngày 27 tháng 4 năm 2022. Nguồn: AP
.

Phần 2, Đài Loan: Giới nghiêm vì COVID-19, nhưng chỉ dành cho lao động nước ngoài.

Bạn tiếp tục làm việc ở Đài Loan. Kể từ giữa năm 2021 khi Đài Loan có đợt nhiễm COVID-19 đầu tiên, nước này đã có một đợt giới nghiêm nghiêm ngặt, sau đó là không giới nghiêm, tiếp theo là giới nghiêm nhẹ và cuối cùng giới nghiêm nghiêm ngặt tại nơi làm việc của bạn – mặc dù chỉ dành cho những người lao động nước ngoài như bạn. Các đồng nghiệp Đài Loan của bạn có thể tự do đến và đi tùy thích.

“Chúng tôi cảm thấy bị nhốt chặt. Chúng tôi đã không được phép ra ngoài trong suốt hai tháng qua”, một đồng nghiệp của Tuấn nói với bạn vào tháng 5 năm 2022. “Và chúng tôi đã không được phép ra ngoài trong vài tháng vào giữa năm 2021.” Hiện tại, họ được phép ra ngoài ba giờ mỗi tuần.

Hiền và những người bạn ở nhà máy khác được giới hạn ba giờ bên ngoài hàng ngày, nếu họ chỉ tiêm hai liều vắc-xin. Trong những tháng COVID cường độ cao vào giữa năm 2021, họ chỉ có thể ra ngoài hai giờ mỗi ngày. Họ luôn phải tuân theo lệnh giới nghiêm hàng đêm.

Mặc dù Đài Loan hiện đang phải đối mặt với cơn sóng thần COVID-19, nhưng nước này đã chống chọi với đại dịch tốt hơn hầu hết các quốc gia, và chưa bao giờ áp đặt lệnh phong tỏa hoàn toàn. Nhưng lệnh giới nghiêm chỉ dành cho người lao động nước ngoài khiến bạn cảm thấy không công bằng và thất vọng. Hai giờ ra ngoài mà bạn có được chủ yếu dành cho việc đi lại. Bạn sống trong một ký túc xá trong một khu nhà máy trong một khu công nghiệp không có cửa hàng xung quanh.

Nếu công nhân vi phạm lệnh giới nghiêm, họ sẽ bị trừng phạt. Hiền cho biết họ sẽ bị phạt 1,5 ngày lương cơ bản nếu về muộn một giờ và tính phí lên đến hai tuần lương cơ bản nếu ở ngoài qua đêm. Các đồng nghiệp của Tuấn cho biết họ bị phạt tiền hoặc tạm đình chỉ công việc. Họ đã nói chi tiết về các hệ thống phạt tiền đối với những sai sót trong dây chuyền sản xuất hoặc vi phạm các quy tắc của ký túc xá. Công nhân nhập cư tại Nhà máy A bị giám sát ký túc xá phạt vì thức quá khuya, ồn ào, hút thuốc, uống rượu, v.v. Nếu họ chống lại, họ có nguy cơ bị trục xuất.

“Lần đầu tiên người giám sát ký túc xá phát hiện ra bạn cư xử không đúng mực, bạn phải trả 500 Đài tệ. Lần sau là 1.000. Lần thứ ba là 1.500 Đài tệ”, Tuấn nói.

Công nhân tại Nhà máy A đã có nhiều phàn nàn bên cạnh các khoản phí và thời gian giới nghiêm không ngừng nghỉ. Họ cho biết hộ chiếu đã bị giữ lại trong nhiều năm cho đến năm 2020. Nếu họ bỏ việc trước khi hợp đồng kết thúc, họ sẽ bị giữ một tháng lương. Họ không được phép giữ một bản sao của hợp đồng mà họ đã ký tại Việt Nam. Ngày nghỉ do cách ly COVID-19 không được trả tiền. Công nhân tại cả hai công ty cũng phàn nàn về điều kiện ký túc xá và chất lượng thực phẩm.

Nhảy sang phần 5 để trở về Việt Nam khi hết hợp đồng.
Hoặc tiếp tục phần 3 hoặc phần 4 để đến làm việc tại Nhật Bản hoặc Châu Âu (sau khi đã đóng phí mới).

Phần 3, Nhật Bản: Trả tiền học phí

Nghề hàn. Thỏa thuận của bạn cho biết bạn sẽ trở thành một thợ hàn khi bạn kết thúc khóa tu nghiệp sinh tại Nhật Bản. Nhưng sau một năm lắp ráp các bộ phận máy móc tại dây chuyền sản xuất, bạn không chắc mình đã có được những kỹ năng hàn nào. Mặc dù vậy, bạn cảm thấy khá thành thạo trong các công việc lặp đi lặp lại và có thể đứng nguyên ngày. Hoặc nguyên đêm.

Bạn được một công ty nhỏ ký hợp đồng, nhưng nơi làm việc thực tế của bạn hóa ra lại là một nhà máy lớn hơn nhiều. Bạn không thắc mắc về việc hợp đồng thuê lại này; tốt hơn là hãy tiếp tục làm việc và thoát khỏi nợ nần.

90% trong số 150.000 người Việt Nam chính thức đi làm việc ở nước ngoài đến Đài Loan hoặc Nhật Bản mỗi năm. Giống như Đài Loan, Nhật Bản từng bước mở cửa thị trường lao động cho người nước ngoài vào những năm 1990, nhưng trái ngược với Đài Loan, những người nước ngoài có tay nghề thấp đang vào Nhật Bản với tư cách thực tập sinh và chỉ trong thời gian có hạn nhưng vẫn phải trả phí cắt cổ.

Bạn là thực tập sinh duy nhất tại công ty của bạn. Sau một thời gian, bạn ghé thăm trung tâm mua sắm vào một ngày nghỉ và gặp hai người Việt Nam, An 25 tuổi và Thảo 29 tuổi, vừa kết thúc ba năm thực tập tại Nhà máy C và D là nhà cung cấp của Tập đoàn Toyota. Họ và các đồng thực tập sinh đã trả cho các nhà tuyển dụng tới 5.300 đô la.

Bạn hơi ghen tị với An. An được trả mức lương tối thiểu, trái ngược với bạn và Thảo. An vận hành một máy dập trong hơn ba năm qua, trong khi Thảo làm việc cả ngày lẫn đêm tại dây chuyền sản xuất. Hầu hết các đồng nghiệp thực tập sinh của họ cũng điều khiển máy móc 9-10 tiếng mỗi ngày, nhưng không phàn nàn về tiền lương hay điều kiện làm việc. Giống như bạn vậy.

Bạn biết những thực tập sinh khác còn kém may mắn hơn. Bộ Lao động lập hồ sơ hàng nghìn trường hợp vi phạm tiêu chuẩn lao động. Bộ Tư pháp ghi nhận hàng trăm hành vi oan sai của người sử dụng lao động. Hàng nghìn thực tập sinh đã bỏ trốn khỏi nơi làm việc hàng năm (5.000 người năm 2015, 9.000 người năm 2018), đặc biệt là người Việt Nam. Trong năm 2019 và 2020, người Việt Nam chiếm hơn một nửa trong số 400.000 thực tập sinh của Nhật Bản. Người Trung Quốc đứng thứ hai với 18%.

Năm 2019, Mitsubishi và Panasonic đã bị phạt vì để thực tập sinh lắp ráp các bộ phận ô tô thay vì học hàn (Mitsubishi) và làm thêm giờ bất hợp pháp (Panasonic). Hai công ty đa quốc gia này đã có 110 học viên bị hủy bỏ và giấy phép bị thu hồi.

Chương trình thực tập sinh của Nhật Bản, chính thức được gọi là Chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ thuật (TITP), đã phải đối mặt với những lời chỉ trích liên tục trong nhiều năm vì sự bóc lột quá mức thực tập sinh, trả lương thấp đến lạm dụng nhân quyền nghiêm trọng và lao động cưỡng bức.

Nhiều rủi ro nợ nần đang rình rập. Luật mới cho phép người nước ngoài với kỹ năng nhập cư có thể vào thị trường lao động của Nhật Bản trong 14 ngành, bao gồm cả điện tử và máy móc, đồng thời đặt mục tiêu thu hút 345.000 lao động nhập cư trong 5 năm để tránh tình trạng thiếu lao động.

Thảo và An nói với bạn về luật mới. Không giống như các thực tập sinh như bạn, người nước ngoài bán kỹ năng không bắt buộc phải nộp đơn thông qua các nhà tuyển dụng địa phương, nhưng nhiều người vẫn làm như vậy và phải đối mặt với các khoản phí và nợ giống như bạn. Những người khác, bao gồm cả một số đồng nghiệp của Thảo, cố gắng nâng cấp thị thực thực tập sinh của họ lên thị thực bán tay nghề cao để không phải trả phí. Bạn tự hỏi nếu bạn thực sự có thể học hàn xì theo cách này.

Chuyển sang phần 5 để trở về Việt Nam khi thời gian thực tập sinh của bạn kết thúc.
Hoặc tới phần 1 hoặc phần 4 để chuyển sang làm việc tại Đài Loan hoặc Châu Âu (sau khi đã đóng phí mới).

Phần 4, Châu Âu: “Tôi xin xác nhận rằng tôi sẽ không cố gắng trốn thoát”

Thịt thỏ ngon hơn bạn mong đợi. Bạn thực sự không nghĩ đến việc phải săn thỏ để ăn ở đất nước Serbia này, nhưng bạn đã bắt chúng để có đủ thức ăn. Về Việt Nam bạn có để ý thấy một bài đăng trên Facebook về công việc xây dựng ở đây và nộp đơn. Các đại lý tuyển dụng đăng về hàng trăm cơ hội việc làm ở các quốc gia như Ba Lan, Hungary và Serbia trên Facebook, tất nhiên luôn có tính phí.

Bạn đã cảm thấy mình may mắn. Bạn và 500 người khác đã được tuyển dụng để xây dựng một nhà máy sản xuất lốp xe ở Serbia cho Nhà sản xuất E, công ty cung cấp cho VW ​​và là nhà cung cấp cũ của Renault từ Trung Quốc. Giá sang Serbia rẻ hơn nhiều so với việc trả tiền để tiếp cận công việc ở Đài Loan hoặc Nhật Bản như một số người cùng làng của bạn đã đi.

Nhưng bên cạnh các khoản phí, bạn và những người khác phải ký “Cam kết không bỏ trốn” theo đó người lao động đồng ý rằng gia đình họ phải trả mức lương trong một năm cho nhà tuyển dụng trong vòng một tuần nếu người lao động nghỉ việc sớm. Bạn cũng đã bị tịch thu hộ chiếu, vì vậy bạn sẽ không thể đi đâu cả.

“Khi tôi đến, tôi thấy rằng nhà máy về cơ bản đang mua công nhân Việt Nam và khi bạn đến đó, bạn phải làm bất cứ điều gì họ bảo bạn làm”, một đồng nghiệp của Minh nói với truyền thông. “Thức ăn cũng rất tệ và không đủ, đôi khi chúng tôi phải đi vào rừng và săn tìm thức ăn, bất cứ thứ gì chúng tôi có thể bắt được, chẳng hạn như thỏ.”

Sau khi xuất hiện trên các phương tiện truyền thông, những người Việt Nam đã được trả lại hộ chiếu và được cung cấp chỗ ở tốt hơn. Bạn nghĩ rằng việc thay giường và thêm thức ăn thực sự là chuyện tốt, nhưng bạn được bảo vệ chặt chẽ hơn, có lẽ là để đồng nghiệp của bạn khó nói chuyện với người ngoài hơn. Nếu họ dám làm chuyện đó.

So với Đài Loan và Nhật Bản, châu Âu không phải là điểm đến chính của người Việt Nam đi xuất khẩu lao động, nhưng các báo cáo thỉnh thoảng đưa ra thông tin về nạn nhân của việc buôn lậu người Việt Nam. Các nước Đông Âu như Ba Lan và Romania gần đây đã tăng cường khả năng tiếp cận thị trường lao động cho người Việt Nam. Trong năm 2017, 1.400 giấy phép lao động mới đã được Romania phê duyệt và năm sau Romania đã ký một bản ghi nhớ với Việt Nam nhằm hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực lao động. Ba Lan gần đây cũng nới lỏng khuôn khổ di cư với ý định thu hút nhiều lao động nhập cư từ các nước châu Á như Việt Nam.

Tiếp tục phần 5 để về Việt Nam khi hết hợp đồng. Hoặc chuyển sang phần 1 hoặc phần 3 để chuyển sang làm việc tại Đài Loan hoặc Nhật Bản (sau khi đã đóng phí mới).

Phần 5, Việt Nam: Trao thân tại chợ người

Bạn đã quyết định trở về nhà. Mức sống gia đình của bạn tăng lên đáng kể nhờ có tiền gửi về. Thửa đất của gia đình bạn không còn phải thế chấp nữa. Ngôi nhà của bố mẹ bạn đang được cải tạo. Bạn ngẫm nghĩ về những năm vừa qua ở nước ngoài.

Tại sao phải gánh những khoản nợ khổng lồ để trả cho các việc làm đầy rủi ro ở nước ngoài, trong khi bạn có thể tìm được việc làm trong ngành ở các tỉnh lân cận ở quê nhà? Nền kinh tế Việt Nam đang phát triển nhanh với tỷ lệ thất nghiệp thấp, ngay cả khi đại dịch xảy ra. Bạn kể lại cuộc trò chuyện với người bạn tên Thanh.

“Đó là một canh bạc, nhưng xứng đáng. Trước khi tôi đi xuất khẩu lao động, mẹ tôi thường đến một nơi ở Hà Nội gọi là Chợ Người, nơi mọi người từ các tỉnh đến chờ kiếm việc làm. Mẹ tôi thường nhận công việc quét dọn tại các công trường xây dựng,” Thanh nói. “Nhưng mẹ tôi già và mệt mỏi rồi, tôi muốn bà nghỉ làm”.

Gia đình của Thanh sống ở một tỉnh miền núi gần thủ đô, nhưng cha của anh không thể làm việc do nghiện rượu, vì vậy vào năm 2020, Thanh đã trả 7.000 đô la để làm việc tại một nhà sản xuất nhựa cho điện thoại di động của Đài Loan. Thanh phải làm ca dài 12 giờ, nhưng nếu không đạt được chỉ tiêu hàng ngày, anh phải làm việc không công cho đến khi xong việc. Thanh đã nói trong phóng sự trước đó rằng “không được trả lương khi làm thêm giờ chỉ áp dụng cho người Việt Nam chúng ta. Người Đài Loan được trả tiền. Nhưng tôi không thấy phiền. Tôi thật may mắn, tôi đã trả hết nợ và có thể gửi tiền về nhà “.

Bạn cũng cảm thấy như vậy. Đó là một canh bạc không rõ tỷ lệ cược, nhưng kiếm một công việc lương cao ở Việt Nam là không dễ. Hầu hết những người Việt Nam khác mà bạn gặp ở nước ngoài đều đến từ các vùng nông thôn. Một số làm việc với mức lương tối thiểu trong nhiều năm trong các nhà máy trước khi đi xuất khẩu lao động. Nhiều người có cha mẹ già yếu do làm nông nghiệp hoặc xây dựng. Một số người trong làng của bạn đã kiếm tiền nhiều ở nước ngoài và xây nhà mới ở quê nhà.

Nếu bạn làm thêm giờ – và tránh rắc rối – ở nước ngoài, bạn có thể nâng cao đáng kể thu nhập của gia đình mình thông qua các khoản tiền chuyển về. Ngoài ra, những người Việt Nam trở về kiếm được lương trung bình cao hơn 50% so với trước khi đi xuất khẩu lao động, theo ILO.

Mức phí cho các công việc phụ thuộc vào điểm đến. Một cuộc khảo sát của ILO với hơn 1.000 người Việt Nam hồi hương vào năm 2019 cho thấy họ phải trả trung bình 6.500 USD phí làm việc tại Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc. Một nửa có việc làm trong nhà máy. Tại Thái Lan và Malaysia, lệ phí dao động trong khoảng 1.000 - 1.400 đô la với 40-80% phải đi vay để có tiền trả phí này, theo khảo sát năm 2017 của ILO. 90% số người đã phải đi vay để trả các khoản phí tới Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Bạn càng suy ngẫm, bạn càng muốn lại đi xuất khẩu lao động tiếp. Cha mẹ bạn đang già đi. Một chuyến đi nữa có thể đảm bảo họ sẽ nghỉ hưu mà vẫn đủ ăn. Bạn có thể cân nhắc về việc đi bằng thị thực du lịch và sau đó trốn ở lại để làm việc bất hợp pháp, với giá rẻ hơn từ năm đến mười lần so với việc trả phí cho nhà tuyển dụng, nhưng bạn muốn tránh rủi ro. Không phải mọi việc lúc nào cũng suôn sẻ đối với những “khách du lịch” như vậy. Bạn thấy đi lao động thông qua đại lý một lần nữa thì tốt hơn.

Gần đây, bạn bắt đầu thắc mắc tại sao các đại lý lại tính phí cao như vậy. Họ thường nói là họ phải nuôi nhiều người, nhưng thu xếp công việc ở nước ngoài có thực sự tốn kém đến vậy không? Bạn không biết, nhưng ở Đài Loan, bạn nghe nói rằng công nhân Philippines, Indonesia và Thái Lan chỉ phải trả 20-50% số tiền mà bạn phải trả để tới Đài Loan.

Tiếp tục phần 6 để tìm hiểu về ngành tuyển dụng của Việt Nam. Hoặc đến phần 1, phần 3 hoặc phần 4 để lại đi xuất khẩu lao động lần nữa.
Nếu bạn khởi hành, bạn chỉ cần vay một nửa phí vì tiền bạn có đã tăng lên. Sau thời gian đầu tiên làm việc ở nước ngoài, bạn biết nhiều hơn về khả năng bị lạm dụng, nhưng bạn vẫn không biết gì về quyền lao động hoặc công đoàn.

Phần 6, Nhà tuyển dụng: Theo dòng tiền, tìm môi giới

Bạn hỏi xung quanh, bạn kiểm tra Facebook, bạn đọc tin tức. Một thế giới của các nhà tuyển dụng đã lộ ra trước mắt bạn. Họ có đủ loại. Một số là công ty nhà nước, một số là công ty tư nhân. Một số là một công ty con của các tập đoàn lớn, một số là chương trình của một người. Khoảng 400-500 công ty được cấp phép, một số thì không.

Một hiệp hội quốc gia có tên VAMAS, Hiệp hội Cung ứng Nhân lực của Việt Nam, thậm chí có tồn tại. Nó giám sát và xếp hạng khoảng 100 cơ quan tuyển dụng. Bạn tự đặt câu hỏi tại sao không giám sát tất cả 400-500 tổ chức này luôn? Bạn nhận thấy một đại lý được xếp hạng hàng đầu trong danh sách VAMAS có tên là MVP và nhớ những người bạn của bạn từ Nhà sản xuất A ở Đài Loan nói rằng họ đã tính phí lên tới 6.500 đô la và bắt họ phải ký vào tờ giấy trắng bên cạnh hợp đồng của họ. VAMAS đã nỗ lực giảm phí và tăng tính minh bạch trong nhiều năm, trang web của VAMAS cho biết. Bạn thầm đặt câu hỏi về tác động thực sự của nó.

Bạn cũng biết rằng nhiều cơ quan là công ty nhà nước trước đây có trụ sở xung quanh thủ đô Hà Nội. Hiện chúng đã được tư nhân hóa, một số giữ liên kết chặt chẽ với các Bộ hoặc ủy ban nhân dân, chẳng hạn như VIHATICO, có chủ tịch kiêm bí thư cấp ủy Đảng cộng sản địa phương. VIHATICO là cơ quan tuyển dụng lao động cho Nhà máy A.

Thú vị hơn nữa là một bài báo bạn tìm thấy từ năm 2016 về những công nhân được thuê qua VIHATICO, mà đã bỏ trốn khỏi một nhà máy may mặc ở Malta, thuộc Châu Âu. Họ khai báo với cảnh sát về việc bị công ty giữ lại lương và hộ chiếu, trong khi làm việc 12 giờ, bảy ngày một tuần dưới sự đe dọa trục xuất, dẫn đến một vụ buôn lậu người chống lại chủ lao động. VIHATICO đã bỏ túi tới 3.000 USD cho mỗi công nhân.

Bạn trở nên giỏi hơn trong việc tìm kiếm này. Bạn tìm kiếm những nhà tuyển dụng đã tìm được việc làm ở nước ngoài cho những người bạn khác của bạn. Một số tại Nhà máy B ở Đài Loan đã trả 4.200-6.500 đô la cho công việc cho FORWARD, trên thực tế là một công ty Đài Loan có công ty con hoặc đối tác tại Việt Nam. Và những công nhân xây dựng săn thỏ ở Serbia đã trả tiền cho Bảo Sơn Manpower và Công ty TNHH Song Hỷ Gia Lai để có việc làm.

Bảo Sơn Manpower thuộc Tập đoàn Bảo Sơn, hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, khách sạn, bệnh viện và đào tạo. Nó thậm chí còn sở hữu một công viên giải trí gần Hà Nội có tên là Thiên đường Bảo Sơn. Người sáng lập kiêm Chủ tịch Tập đoàn Bảo Sơn đã cùng với Thủ tướng Việt Nam có chuyến thăm cấp nhà nước tới Romania và Séc vào năm 2019. Con gái vị chủ tịch và người đại diện theo pháp luật của Bảo Sơn Manpower là một phần trong vụ tranh chấp ly hôn trị giá 500 triệu đô la lớn nhất của Việt Nam vào năm 2010.

Ok, vậy là những người đàn ông quan trọng và giàu có kiểm soát một số công việc tuyển dụng. Không ngạc nhiên. Họ lãi bao nhiêu? Bạn thử tính toán. Nếu 90% trong số 150.000 người Việt Nam trả trung bình 6.500 đô la cho một việc làm ở Đài Loan và Nhật Bản, thì tổng cộng đó là 880 triệu đô la hoặc 420.000 năm lương tối thiểu của bạn. Hàng năm. Ồ. Nó có hợp pháp không?

Đến phần 7 để tìm hiểu.

Phần 7, Pháp luật: “Tất cả đều hợp pháp, nhưng điều đó không có nghĩa là nó đúng”

Nó có hợp pháp không? Bạn hỏi mọi người xung quanh. Bạn kết nối với luật sư. Đúng vậy, các nhà tuyển dụng tại Việt Nam được pháp luật cho phép lấy tối đa ba tháng tiền lương theo hợp đồng của người lao động khi họ tìm được việc làm ở nước ngoài. Cũng hợp pháp khi bạn của bạn tính thêm hai tháng lương thay mặt cho các công ty môi giới nước ngoài. Sau đó, tiền sẽ được chuyển đến các công ty môi giới như ở Đài Loan, tại đó các công ty môi giới trực tiếp thu phí tìm việc của người lao động là bất hợp pháp. Tổng cộng, số tiền sẽ dễ dàng tăng thêm 4.000 đô la trở lên chảy vào túi tiền của các nhà tuyển dụng Việt Nam và Đài Loan. Sau đó, sẽ thêm chi phí đi lại, xin visa, đào tạo, kiểm tra y tế, v.v.

Cái gì đã tạo ra hệ thống này? Các chuyên gia và những người trong cuộc cho rằng những nguyên nhân dẫn đến chi phí trả trước quá cao là do tham nhũng của nhà nước và bộ máy quan liêu xã hội chủ nghĩa, nhưng các thỏa thuận chia sẻ lợi nhuận với các cơ quan nước ngoài cũng đóng một vai trò nào đó. Bảy nguồn thạo tin đã nói về việc các nhà môi giới Đài Loan móc túi người lao động thông qua các nhà tuyển dụng Việt Nam theo cách này.

Sau đó, một điều luật mới được đưa ra: Luật mới của Việt Nam vừa có hiệu lực vào tháng 1 năm 2022, trong đó cấm thu phí người lao động đối với các công ty môi giới nước ngoài. Luật này cũng cấm các cơ quan công quyền thu phí dịch vụ của người lao động bỏ vào túi riêng của họ.

Các tổ chức tư nhân vẫn được phép bỏ túi số tiền bằng một vài năm lương tối thiểu, nhưng một số phần của luật này là ổn. Đến Đài Loan thông qua một nhà tuyển dụng tư nhân có thể giúp bạn tiết kiệm 1.500 đô la so với trước đó. Thông qua một nhà tuyển dụng của nhà nước có thể giúp bạn tiết kiệm hơn nhiều.

Bạn mong muốn pháp luật thực thi hiệu quả và có sự giám sát đúng mức các nhà tuyển dụng, nhưng bạn nghi ngờ điều đó. Nhiều người tìm việc làm ở nông thôn phụ thuộc vào các mạng lưới không chính thức, điều này làm tăng rủi ro bị lừa và lệ phí cao. Những người tuyển dụng tại Nhà máy A vẫn phải trả phí cao vào năm 2022. Và các nhà tuyển dụng có thể thay thế phí bất hợp pháp bằng phí hợp pháp mới như ở Philippines một số năm trước, khi chính phủ đàn áp các công ty thu phí bất hợp pháp.

Bạn không phải là người đầu tiên đặt câu hỏi về ngành tuyển dụng. Thực tế trong nhiều năm, nhiều thập kỷ, các phương tiện truyền thông Việt Nam đã kể những câu chuyện về những người đồng hương bị bóc lột, những nhà tuyển dụng thiếu trách nhiệm, và những nhà chức trách kém cỏi. Bạn không bao giờ để ý chúng. Thỉnh thoảng đọc được bài báo về một công ty nào đó đang cố gắng làm đúng đã làm bạn có thêm lòng tin.

Bạn cũng bắt đầu đọc tin tức nước ngoài. Bạn đã học một chút tiếng Trung ở Đài Loan, vì vậy bạn đã đọc về ngành tuyển dụng của họ. Các công ty môi giới Đài Loan có thể tính phí hàng tháng cho người lao động nhập cư từ 1.500-1.800 NTD (50-60 đô la, hoặc 6-7 phần trăm mức lương cơ bản) trong suốt thời gian lưu trú của họ, tổng số tiền lên tới 484 triệu đô la mỗi năm.

Tại Đài Loan, các nhà vận động cho quyền của người di cư thường xuyên biểu tình. Đôi khi những nhóm này được điều hành bởi những người lao động nhập cư, đôi khi bởi những người dân địa phương. Các tổ chức hỗ trợ người nhập cư! Bạn ước rằng bạn đã biết về những điều đó khi làm việc ở nước ngoài. Nhưng trọng tâm của bạn là không gây sự chú ý và đều đặn gửi tiền về nhà.

Các chính phủ nước ngoài, các tổ chức tư vấn và các tổ chức tư vấn thường xuyên đề cập đến vấn đề tuyển dụng ở Đài Loan, mặc dù không thường xuyên ủng hộ công nhân Việt Nam. Electronics Watch, một công ty giám sát độc lập dành cho những người mua thiết bị điện tử trong khu vực công, gần đây đã mở rộng sang Đài Loan. Nhưng có rất ít nỗ lực chính trị ở Đài Loan để giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của việc khai thác liên quan đến tuyển dụng. Ngược lại, Bộ Lao động Đài Loan đã thực hiện các quy định mới vào năm 2021 để hạn chế khả năng thay đổi công việc của người nước ngoài đến lao động tại đây.

Sang phần 8 để tìm hiểu thêm những gì có liên quan đến vị trí của các nhà sản xuất đa quốc gia.

Phần 8, Các nhà sản xuất: Tuyển dụng có đạo đức trong chuỗi cung ứng?

Một số công ty đi đầu trong việc giải quyết rủi ro nợ nần vì phí tuyển dụng cao ở Đài Loan là Apple và Patagonia. Kể từ năm 2008, Apple đã yêu cầu các nhà cung cấp Đài Loan thực hiện chính sách không tính phí, nhưng đến nay vẫn xác định là có các trường hợp lao động nước ngoài phải trả phí. Cho đến nay, Apple đã yêu cầu các nhà cung cấp hoàn trả cho 37.322 người lao động 33,2 triệu USD. Patagonia bắt đầu xem xét việc tuyển dụng của các nhà cung cấp Đài Loan của mình vào năm 2011.

Bạn trố mắt, không thể nào tin nổi. Phí tuyển dụng được hoàn lại! Nghe có vẻ hoang đường. Bạn tự hỏi làm thế nào để giải quyết tình trạng nợ nần và có được phí tuyển dụng miễn phí đối với các công ty đối tác nước ngoài của Nhà máy A và B. Tuyển dụng không thu phí hoặc là tuyển dụng một cách có đạo đức, hoặc theo Nguyên tắc Trả lương của Nhà Tuyển dụng, nghĩa là người lao động không phải chịu chi phí tuyển dụng mà chủ lao động phải chịu.

Ở đây, chúng tôi để Minh (là bạn) lại cho cho các công ty.

Nhà máy A và B là những công ty lớn được niêm yết công khai. Nhà máy A sản xuất nhựa và sợi, sử dụng hơn 2.000 người, trong đó có 500 công nhân nhập cư. Nhà máy B sản xuất bo mạch chủ, đặc biệt cho ngành công nghiệp xe hơi toàn cầu và sử dụng hàng trăm lao động nhập cư. Không có công ty nào trả lời các yêu cầu bình luận của The Diplomat. Các công ty tuyển người Việt Nam cũng im lặng như vậy.

Nhân viên Việt Nam tại Nhà máy A và B đã trả tới 6.500 đô la để có công việc – tương ứng với ba đến bốn năm lương ở Việt Nam – mặc dù Continental, Bosch, Dupont, DSM và Niagara Bottling tuyên bố rằng họ không chấp nhận việc công nhân trả tiền cho các công ty tuyển dụng, theo họ nói với The Diplomat.

Khi được thông báo về lời khai của người được phỏng vấn, Bosch không thấy có vấn đề gì mặc dù đã cam kết tuyển dụng có đạo đức. Nhưng công ty cho biết họ “đã coi cuộc điều tra của bạn như một cơ hội để xem xét thêm vấn đề và đã yêu cầu nhà cung cấp nhân lực làm rõ sự việc. Dựa trên sự trao đổi này, bộ phận mua hàng của chúng tôi đã có thêm thông tin về những sai lệch so với yêu cầu của chúng tôi.”

Mặt khác, Continental và Hella cho biết họ sẽ giải quyết các mối quan tâm được nêu ra và thực hiện các bước tiếp theo nếu cần thiết, theo Continental có thể bao gồm “các biện pháp cải thiện hoặc chấm dứt mối quan hệ kinh doanh.” Continental đã nhập khẩu sản phẩm từ Nhà máy A trong 10 năm và Nhà máy B trong hai năm. Bosch và Hella có đặt hàng từ Nhà máy B trong hơn tám năm, theo dữ liệu lô hàng từ Panjiva.

Bo mạch chủ của Nhà máy B xuất hiện trên nhiều thương hiệu xe hơi lớn nhất thế giới. Trong tám năm, sản phẩm này được xuất khẩu trực tiếp cho Visteon ở Hoa Kỳ và Magna ở Canada, những nhà cung cấp thiết bị điện tử lớn của các thương hiệu xe hơi toàn cầu. Magna không xác nhận các đối tác của họ có vi phạm đạo đức tuyển dụng hay không. Visteon đã không trả lời các câu hỏi của The Diplomat.

Nhà máy A đã sản xuất hàng cho DSM, Dupont và Niagara Bottling trong vài năm. Niagara Bottling, nhà sản xuất nước đóng chai lớn của Hoa Kỳ và là nhà cung cấp cho Walmart (công ty đã cam kết tuyển dụng miễn phí) và Costco, cho biết “chúng tôi đang có hành động ngay lập tức, bao gồm phối hợp kiểm tra cơ sở tại Đài Loan của [Nhà máy A]. Chúng tôi có thể thực hiện thêm các hành động khác, bao gồm việc đình chỉ các giao dịch mua thêm hàng từ nhà cung cấp này, tùy thuộc vào kết quả của cuộc kiểm tra đó.” Niagara sản xuất hàng tỷ chai hàng năm từ nhựa nguyên sinh bởi nhà cung cấp nước ngoài lớn nhất là Nhà máy A và các hãng khác.

DSM, một công ty đa quốc gia của Hà Lan nổi tiếng về tính bền vững của nó, cho biết rằng họ không chấp nhận việc người lao động trả tiền cho công việc tại các nhà cung cấp của mình, vì vậy hiện đang “làm việc với [Nhà máy A] để đảm bảo rằng họ tuân thủ, bao gồm cả cách họ phối hợp với những công ty khác để đảm bảo các tiêu chuẩn mà DSM mong đợi được đáp ứng trong toàn bộ chuỗi giá trị. “Dupont cho biết họ sẽ “bắt đầu một cuộc điều tra chính thức về các tuyên bố trên.”

Bây giờ trở lại với Minh (đó là bạn). Bạn không biết những công ty phương Tây lớn này, nhưng bạn biết thế nào là đạo đức giả. Tại sao bạn bè của bạn tại Nhà máy A và B trả tiền để có được công việc đã nhiều năm rồi, khi các công ty nói rằng người lao động không nên trả phí tuyển dụng? Bạn tự hỏi liệu các hãng lớn có bao giờ hỏi han người lao động không. Việc này không khó lắm, nó chỉ là một câu hỏi thôi mà.

Quan trọng hơn, bạn thắc mắc liệu các hãng phương Tây có đảm bảo hoàn lại tiền cho bạn bè và đồng nghiệp của bạn không, khi mà đến giờ các hãng mới biết chính sách tuyển dụng không tính phí của mình bị vi phạm? Họ có thể có đủ tiền. Nhiều công ty đã kiếm được hơn 1 tỷ đô la vào năm 2021 và Nhà máy A kiếm được hơn 100 triệu đô la.

Bạn cảm thấy được an ủi rằng Continental, DSM, Dupont, Hella và Niagara sẽ giải quyết các vấn đề của các nhà cung cấp nhân sự Đài Loan của họ. Đó là một sự khởi đầu. Bạn tự hỏi tại sao một số công ty khác không trả lời về bất kỳ hành động nào (Magna, Visteon) hoặc thậm chí kết luận là không có vấn đề gì (Bosch).

Tại Nhật Bản, Toyota Motor Corporation cho biết họ đài thọ tất cả các chi phí tuyển dụng đối với các thực tập sinh của chính mình và họ mong muốn các nhà cung cấp “không bóc lột nhân viên bằng phí tuyển dụng cao và các chi phí khác được coi là bất hợp lý theo tiêu chuẩn quốc tế”. Toyota không đưa ra bình luận về khoản phí mà các học viên phải trả tại Nhà máy C và D, cũng như liệu hãng sẽ có bất kỳ hành động nào hay không.

Tại châu Âu, Renault cho biết vào cuối năm 2021 rằng họ “sẽ không tăng cường hợp đồng với [Nhà sản xuất E] nếu những sự thật này được xác nhận”. Vào mùa xuân năm 2022, Renault nói rằng họ không lấy sản phẩm từ nhà cung cấp E nữa. VW cho biết nhà máy cụ thể ở Serbia đang được xây dựng, thuộc sở hữu của Nhà sản xuất E của Trung Quốc, hiện không cung cấp hàng hóa cho VW.

Bạn cảm thấy còn một chặng đường dài phía trước, nhưng bạn đã hết thời gian và phải hạ quyết tâm. Bố bạn gần đây bị đột quỵ, và mẹ bạn muốn trở lại làm thuê tại Chợ Người ở Hà Nội. Bạn nên ngừng đọc tin tức và bắt đầu kiếm tiền. Nhưng bằng cách nào?

Sang phần 9

Phần 9, Tương lai: Đi đâu đây?

Hiền, Thịnh, Tuấn, Đạt, và những người bạn còn lại của bạn vẫn ở Đài Loan, một số ở Nhà máy A và B, một số làm việc bất hợp pháp, đều với mục đích chuyển tiền về cho gia đình. Bạn có nhắm đến Đài Loan, Nhật Bản, Châu Âu hay các nơi khác không? Bạn bắt đầu hỏi vay bạn bè và người thân để trang trải chi phí.

Việc tuyển dụng không thu phí, có đạo đức đang ngày càng được phát triển, nhưng ở một số ngành và quốc gia thì nhiều hơn những ngành khác. Từ các quốc gia vùng Vịnh đến Đông Á, hàng trăm công ty đã hoàn trả hàng trăm triệu đô la cho hơn 100.000 công nhân.

Phí tuyển dụng cao của người lao động Việt Nam là một rủi ro nợ nần chính, nhưng bạn bè của bạn cũng bị nhấn chìm bởi động lực lao động cưỡng bức của chuỗi cung ứng toàn cầu vì những lý do khác. Việc bảo vệ pháp lý cho những người lao động như Tuấn, Hiền, v.v. thường là rất yếu ở tất cả các khu vực pháp lý, cả trong và ngoài nước. Việc thiếu hành động tập thể, đoàn kết và ý thức làm cho tất cả những người lao động trở nên quá dễ bị đàn áp và dễ bị lừa dối. Không ai trong số bạn bè của bạn từng nghe về việc các tổ chức người Việt Nam đi lao động ở nước ngoài.

Điều mà bạn bè của bạn không biết là việc tìm nguồn cung ứng thiếu trách nhiệm và các kỳ kiểm toán thiếu sót của các công ty đa quốc gia, cũng như quản trị toàn cầu yếu kém cũng là những lý do chính. Các công ty đa quốc gia phải đối mặt với rất ít trách nhiệm pháp lý đối với việc lao động cưỡng bức trong chuỗi cung ứng của họ, cũng như họ không có nghĩa vụ pháp lý phải công khai minh bạch danh sách các nhà cung cấp sản phẩm cho họ.

Hỗ trợ những người lao động nghèo trong các thị trường hoạt động vì lợi nhuận là không đơn giản. Hiện tại không có phương pháp tiếp cận duy nhất, toàn diện để xóa bỏ bẫy nợ nần và lao động cưỡng bức. Sự tiến bộ trong việc này chỉ có thể đạt được nhờ một chuỗi nỗ lực của các tác nhân khác nhau, bao gồm cả người di cư tạo ra.

Đôi khi, động lực thay đổi là từ công ty. Liên minh Doanh nghiệp có trách nhiệm (RBA), liên minh công nghiệp lớn nhất thế giới trong lĩnh vực này với hơn 200 thành viên, yêu cầu các thành viên thường xuyên cam kết tuyển dụng có đạo đức và hoàn trả phí trong chuỗi cung ứng. Walmart, Continental và một công ty con của Bosch đã tham gia tổ chức này. RBA từ lâu đã nhận thức được vấn đề phí quá cao ở Đài Loan và đã có hàng chục nhà máy được kiểm toán trong thập kỷ qua, đây có lẽ là nỗ lực lớn nhất của bất kỳ sáng kiến ​​nhiều bên liên quan nào.

Đôi khi, những người thực thi chính phủ và xã hội dân sự tạo ra sự thay đổi. Tại Malaysia, một số nhà sản xuất găng tay lớn nhất thế giới đã bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm nhập khẩu của Mỹ trong giai đoạn 2020-21, mà phải hoàn trả hơn 100 triệu đô la trong vòng một năm cho các khoản phí quá cao của người lao động nhập cư. Vào tháng 6 năm 2022, chính quyền Biden cho biết họ sẽ làm việc với Đài Loan để loại bỏ lao động cưỡng bức trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Một số quốc gia châu Âu đang áp dụng luật phạt các công ty lớn vì cưỡng bức lao động trong chuỗi cung ứng, mặc dù việc thực thi và tác động thích hợp vẫn chưa có. Trong khi đó, các vụ kiện của các tổ chức xã hội dân sự kiểm tra xem luật hiện hành có thể buộc công ty trong nước phải chịu trách nhiệm về việc lạm dụng chuỗi cung ứng, chẳng hạn như ở Anh, Pháp và các nơi khác hay không.

Quay trở lại với bạn. Công việc trong ngành điện tử của Đài Loan nghe có vẻ hấp dẫn vì nước này ngày càng chú ý đến việc tuyển dụng miễn phí. Bạn nộp đơn thông qua các cơ quan công quyền tuân theo luật mới, vì vậy bạn tránh được mức phí cao nhất. Nhiều người sắp di cư không biết về luật mới và không khó để tìm thấy những người Việt Nam ở Đài Loan vẫntrả các khoản phí vượt quá giới hạn luật mới vào năm 2022.

Đã đến lúc chia tay. Bạn hôn tạm biệt bố mẹ và ra sân bay. Mọi thứ đã sẵn sàng. Các nhà tuyển dụng đã giảm phí cho bạn, có thể do luật mới. Bạn đã sẵn sàng cho một canh bạc khác. Bạn sẽ đi đâu tiếp đây?

.

Nguyên tác: The Vietnamese Debt Bondage Gamble – Peter Bengtsen (The Diplomat, 13.06.2022)
Người dịch: Cù Tuấn
Trích từ FB của dịch giả

 

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/vanhoaxahoi/xahoi/canhbacnonan.html


Cái Đình - 2022