Lê Ngọc Vân

Phải chăng Prigozhin, ông trùm của lực lượng Wagner, bắt đầu trở thành mối nguy cho Putin?

Không có sự trợ giúp của tổng thống Vladimir Putin thì Yevgeni Prigozhin không khi nào
có thể lớn mạnh được. Nhưng dường như ông trùm của đạo binh đánh thuê khét tiếng Wagner
giờ đây đang trở thành một nguy cơ cho ông tổng thống.

Prigozhin (bên phải) trong một doanh trại của Wagner tại một địa điểm không xác định,
trong một video được cơ quan truyền thông loan tải trong tuần vừa qua. Ảnh AP

‘Lũ sâu bọ thối tha, tụi bây đang làm cái trò gì thế? Đám cặn bã! Vậy mà tụi bây là Bộ Quốc Phòng hử! Mà bọn bây chẳng chịu làm cái chó gì. Tại sao lũ khốn chúng mày lại để yên cho chúng nó dùng máy bay không người lái tấn công Moscow?’, Prigozhin vào hôm thứ ba vừa qua đã giận dữ phản ứng sau khi vài chiếc drone của quân địch đã đột nhập vào Moscow và vào cả khu thượng lưu Rubljovka.

Sự nổi giận của ông ta trái ngược hẳn với giọng điệu trấn an từ các quan chức Nga, là gần như chẳng có thiệt hại gì, không có nạn nhân còn lực lượng phòng không đã hoạt động tốt.

Phản ứng thản nhiên của điện Kremlin, theo nhà chính trị học người Nga, bà Tatjana Stanovara, là theo đúng khuôn mẫu sau khi Putin bị sa lầy: không được gây hoảng loạn là điều ưu tiên, cho dù Nga phải đối mặt với hết thất bại này tới thất bại khác. Nó bắt nguồn từ niềm tin sắt đá của Putin vào sự kiên nhẫn của dân Nga, nhưng bà lưu ý là nó cũng có giới hạn. 

Hiện tại, các quan chức đã cố gắng ngăn giữ không để cho bất mãn bùng nổ bằng cách trừng phạt bất kỳ lời chỉ trích nào nhắm vào quân đội Nga và ‘chiến dịch quân sự đặc biệt’ chống lại Ukraine. Prigozhin là người duy nhất dường như không bận tâm về điều cấm kỵ đó.

Trong một cuộc phỏng vấn dành cho kênh truyền hình Telegram thân Kremlin, ông đã đưa ra lời chỉ trích gay gắt chiến dịch quân sự của Putin, tuy không nêu đích danh ông tổng thống. Một trong những mục đích của Putin là sự ‘phi quân sự hóa’ Ukraine, nhưng kết quả, theo Prigozhin là Ukraine ‘giờ đây có một trong những lực lượng quân đội hùng mạnh nhất thế giới’. “Nếu vào phút ban đầu họ có 20 ngàn quân có thể tác chiến, thì bây giờ họ đã có 400 ngàn. Phi quân sự hóa là thế nào?”, ông chế nhạo.

Kế hoạch khó đoán khi dùng Putin

Prigozhin làm như thể bản thân ông ta là chủ nhân, ông ta đã đưa ra lời khuyên cho Putin là phải cách chức Bộ trưởng Quốc Phòng Sergei Shoigu và Tổng Tham Mưu Trưởng Valery Gerasimov để thay vào đó là 2 vị tướng vốn được cảm tình của ông, là Michail Mizintsev và Sergei Surovikin.

Vẫn còn là chuyện khó hiểu vì sao Putin dành cho Prigozhin nhiều quyền hạn như vậy. Prigozhin là người được ông dựng nên, ông đã làm cho vị ‘đầu bếp riêng’ giàu có qua những hợp đồng béo bở cung cấp các bữa tiệc, rồi chấp thuận cho ông này thành lập đạo quân trong bóng tối và cho phép ông ta được tuyển quân là những tù nhân để sung vào lực lượng chiến đấu tại Ukraine.

Có thể là những chỉ trích của Prigozhin nhắm vào Bộ Quốc Phòng khiến cho Putin trở về với thực tại: ngay cả Putin có lẽ cũng không thấy hãnh diện với những thành tích của các cấp chỉ huy quân đội. Nhưng ông chủ của lực lượng Wagner bây giờ đã gần đụng Putin qua những phát biểu nóng giận của ông, những lời này có giọng điệu mạnh hơn những chỉ trích mà qua đó, vài nhân vật lãnh đạo chống đối đã bị tống vào trong các trại trừng giới nhiều năm.

Mối nguy của Putin là những lời chỉ trích không thêm mắm dặm muối của Prigozhin đã tạo được tiếng vang trong quần chúng, khi hiện thời hố ngăn cách giữa lời lẽ trấn an của điện Kremlin và hiện thực dần hiện rõ nét trong mắt dân Nga. Đài truyền hình không chiếu những lời gay gắt này. Còn viên tư lệnh lực lượng ly khai Aleksandr Chodakovski thì đưa ra nhận xét: ‘Cũng giống như Voldemort – tên xấu xa trong tập truyện Harry Potter – họ không cho phép nêu tên ông ra đâu’. Ấy vậy mà thông điệp của ông vẫn tới hàng triệu người Nga, qua ngả Telegram và YouTube.

Prigozhin trong chuyến lưu diễn

Prigozhin được tôn vinh trong đám người quốc gia cực đoan và trong giới viết blog cũng là do ông ta, khác hơn giới quân đội chính quy, đã giành được thắng lợi quân sự, như cuộc chiếm đóng được thị trấn Bachmut. Rồi dần dà ông đã bắt đầu trở thành một khuôn mặt quen thuộc trong chính trường. Ngay cả ông từng tuyên bố là ông không có tham vọng chính trị, vậy mà giờ đây ông đã nêu khẩu hiệu ‘Wagner: Phòng tuyến thứ nhì’ trong cuộc du hành khắp nước Nga để vận động cho một hình thức cứng rắn trong cuộc chiến.

Một số người coi Prigozhin như một chính trị gia phiêu lưu và một tên khoe khoang: cuối cùng ông ta cũng đã có hơn hai chục ngàn người, đa phần là những cựu tù nhân, chịu hy sinh để lấy cho được Bakhmut sau nhiều tháng chiến đấu. Nhưng cho dù Prigozhin có lớn mồm lớn miệng đi nữa, nhưng ông đã có được lực lượng của riêng mình. Uy thế của ông trong nước cũng gia tăng nhờ đạo quân của ông hiện giờ đang huấn luyện những binh đoàn tình nguyện nhập ngũ được thành lập dọc theo biên giới với Ukraine. Chuyên viên quốc phòng Aleksej Melnik đã cảnh báo với đài phát thanh Svoboda là ‘Nguy cơ là những người này, dù không chính thức dưới quyền chỉ huy của Prigozhin, nhưng họ sẽ đương nhiên coi ông như người lãnh đạo.’

Nguy cơ của điện Kremlin là cũng ngay chính Prigozhin đã nhúng tay vào sự không tin tưởng trong dân chúng vào đám thượng lưu đang bao quanh Putin. Ông phàn nàn là con cái của đám này đang nghỉ ngơi vui chơi ở nước ngoài, trong khi thường dân Nga bị đẩy ra tiền tuyến để rồi chịu hy sinh. Lời tuyên bố này đã đánh trúng yếu điểm: nó làm cho nhiều người Nga lo sợ là con của họ bị lôi kéo vào chiến tranh.

Cuộc tấn công mang tính ngụy dân đã đưa Putin vào thế khó xử. Quyền lực của ông hoàn toàn được xây dựng trên một hệ thống tham nhũng và chia chác quyền lợi. Khi mà quyền lực của ông chớm bị lung lay, nhất là về phương diện quốc phòng và guồng máy công an, thì vị trí của ông sẽ có thể gặp nguy.

Phương thuốc của Prigozhin cho một cuộc chiến thắng

Trong chuyến du hành khắp nước Nga, Prigozhin hé lộ quan điểm của ông cho cuộc chiến, được tóm tắt như sau:

Nhà nước phải tuyên bố tình trạng thiết quân luật. ‘Ta phải chấm dứt xây dựng các cây cầu đẹp đẽ và nhà hát lộng lẫy, tất cả phải hướng về phòng thủ.’

Muốn thắng, cần phải ban hành tổng động viên lập tức để có hai triệu quân, và huấn luyện họ ngay. ‘Có như vậy họ mới có thể chiến đấu thay vì ngồi khoanh tay.’

Áp dụng hình phạt tử hình cho kẻ đào ngũ và cho các tư lệnh bỏ rơi lính của họ. ‘Nếu không thì không thể thắng cuộc chiến được. Đồng chí Stalin có lý.’

Toàn dân phải chuẩn bị cho một cuộc chiến dài lâu. ‘Để giải phóng Donbas tôi nghĩ phải mất hai năm, muốn tới được Kyiv phải mất từ ba tới bốn năm.’

Kinh tế theo kế hoạch phải điều chỉnh trở lại sao cho có đủ vũ khí và đạn dược. Các cấp lãnh đạo phải khép vào hệ thống quân pháp, tức là luật tử hình phải được áp dụng đối với họ. ‘Chúng ta phải làm đất nước trở thành một cường quốc quân sự, như Bắc Triều Tiên.’

.

Nguyên tác: Begint Wagnerbaas Prigozjin een gevaar voor Poetin te worden? – Bert Lanting (de Volkskrant 02.06.2023).
Người dịch: Lê Ngọc Vân

________

Ghi thêm: Sự bất hòa giữa Prigozhin và điện Kremlin ngày càng gia tăng, dẫn đến vụ được coi là nổi loạn có vũ trang của Wagner khi toán quân này chiếm thành phố Rostov-trên-sông Đông (Rostow-on-Don) khuya ngày 23 rạng 24.06.2023, và sau đó cùng Prigozhin thẳng tiến Moskow. Liền sau đó là sự cáo buộc của Putin trên truyền hình, là ‘vài người Nga đã bị dụ dỗ vào cuộc phiêu lưu tội phạm’ và ‘đây là nhát dao đâm vào lưng đất nước chúng ta và vào người dân’. Một số biện pháp quân sự phòng thủ Moskow đã được triển khai, đạo quân đánh thuê Akhmat của Chechnya được cấp tốc điều tới Rostov, không quân Nga và lực lượng Wagner trên đường tiến quân tới Moskow đã có trận đụng độ nhỏ đưa tới 6 trực thăng bị bắn rơi và 13 phi công tử nạn... Nhưng tình hình xoay chuyển bất ngờ trong cùng ngày, có lẽ do sự giải hòa của Lukashenko, tổng thống Belarus. Cách Moskow 200km,  Prigozhin ra lệnh lui binh, còn ông qua Belarus lánh nạn. Putin thông báo chính thức bãi bỏ lệnh truy tố Prigozhin và các binh sĩ ‘nổi loạn’. Họ cũng có thể tiếp tục phục vụ trong quân đội, dưới quyền Bộ Quốc Phòng. Prigozhin một mực tuyên bố là ông chỉ chống lại lệnh buộc đạo quân Wagner kể từ 01.07 phải nằm dưới quyền chỉ huy của Bộ Quốc Phòng. Ông chỉ chống đám tướng lãnh Nga bất tài, đứng đầu là Sergei Shogui và Valery Gerasimov. Những gì sẽ xảy ra trong tương lai rất khó đoán trong một đất nước chìm trong màn sương của truyền thông một chiều. Uy thế của Putin qua vụ này bị sứt mẻ nhiều, sự phòng thủ lãnh thổ của Nga lộ nhiều lỗ hổng, và trong bóng tối đang diễn ra những màn tranh chấp cũng như thanh trừng. Lê Ngọc Vân

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/thoisu/phaichangprigozhin.html