Nguyễn Thị Quỳnh Anh

Hội nghị thượng đỉnh tái vũ trang phải giải cứu Liên Âu và Ukraine trong 'thời đại mới'

Ảnh: EPA

"Một kỷ nguyên mới đã mở ra. Châu Âu sẽ phải đối mặt với mối nguy hiểm rõ ràng và nghiêm trọng ở quy mô mà chưa một ai trong chúng ta từng thấy trước đây từ khi trưởng thành." Bằng câu đó, bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu, mở đầu bức thư gửi các nhà lãnh đạo Châu Âu cho cuộc họp thượng đỉnh khẩn cấp ở Bruxelles vào chiều nay (06-03-2025). Tổng thống Ukraine, Zelensky, cũng hiện diện trong cuộc họp.

Bà Von der Leyen thường đưa ra những tuyên bố thể hiện sự nghiêm túc của mình. Nhưng ngay cả việc bà đang làm, thông điệp giờ đây cũng rất đáng lo ngại. “Một số giả định cơ bản nhất của chúng ta đang bị làm suy yếu đến tận cốt lõi”, bà tiếp tục. “Tương lai của một Ukraine tự do và có chủ quyền – của một châu Âu an toàn và thịnh vượng – đang bị đe dọa.”

Vào ngày thứ ba 04-03-2025, bà Von der Leyen đã trình bày những ý tưởng đầu tiên của mình – nhưng chưa được khai triển hết, để 'tái vũ trang' Liên Âu hầu đảm bảo tương lai đó. Bà mong muốn các quốc gia EU chi thêm 800 tỷ euro cho quốc phòng của chính họ và cho Ukraine phòng thủ. Các nhà ngoại giao Liên Âu gọi đây là "quyển sách mới mà chúng ta đang viết về lịch sử châu Âu".

Quyển sách đó phải được hoàn thành nhanh chóng trong “thời đại mới” này như các nhà ngoại giao Liên Âu mô tả sáu tuần đầu tiên của Trump với lòng khiêm tốn. Châu Âu không còn có thể đương nhiên trông cậy vào sự bảo vệ từ Mỹ nữa. Nhưng chừng nào EU còn phụ thuộc vào Mỹ về vấn đề này thì việc duy trì hoạt động ngoại giao vẫn thực sự có tầm quan trọng sinh tử, điều này được nghe thấy từ  Bruxelles.

Bỏ qua những qui định

Những kế hoạch trước tiên để có thể nhanh chóng ít bị lệ thuộc hơn về quân sự là chủ đề thảo luận chính. Các quốc gia có thể vay phần lớn trong số 800 tỷ Mỹ kim được đề ra, tức khoảng 650 tỷ Mỹ  kim, bởi vì chi tiêu cho quốc phòng tạm thời không được đưa vào ngân sách châu Âu. Ủy ban châu Âu tuyên bố đây là một cuộc khủng hoảng. Do đó, các quy tắc mà thông thường cực kỳ nghiêm ngặt có thể được bỏ qua.

Harald Benink, giáo sư Tài chính Ngân hàng tại Đại học Tilburg (Hoà Lan), không thấy hào hứng với đề xuất của bà Von der Leyen. "Bạn có thể bỏ qua các quy định về ngân sách của châu Âu, nhưng nợ vẫn là nợ. Nếu các quốc gia vốn đã có nợ quá cao, như Pháp và Ý, lại phải gánh thêm nhiều món nợ hơn nữa, điều này có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng châu Âu mới."

Ông Benink ủng hộ việc thành lập một quỹ quốc phòng châu Âu. Thông qua một quỹ như thế Liên Âu có thể cùng nhau hoạch định việc chi tiêu cho châu Âu. Điều này hiệu quả hơn và cũng rẻ hơn so với việc thông qua từng quốc gia thành viên riêng lẻ.

Một quỹ chi tiêu châu Âu như vậy hiện chưa được nêu ra. Nhưng Ủy ban Châu Âu muốn cho vay 150 tỷ euro qua một quỹ mà từ đó các quốc gia có thể mua vũ khí cần thiết cho an ninh của mình, chẳng hạn như hệ thống phòng không và pháo binh, đạn dược để dùng cho các hệ thống này, cùng tên lửa và máy bay không người lái.

Đề nghị này tương tự như quỹ phục hồi Corona được thành lập trong đại dịch Covid. Hòa Lan có truyền thống phản đối việc nhận các khoản nợ chung, nhưng không thể một mình ngăn chận quỹ mới này.

Chủ tịch Ủy ban Âu Châu Ursula von der Leyen hôm thứ ba 04-03-2025
đã đưa ra các khoản tiền lớn và các phát biểu mạnh mẽ chưa từng có (Ảnh: EPA)

Hàng trăm tỷ đầu tư vào quốc phòng nghe có vẻ rất ấn tượng. Nhưng so với gần 900 tỷ Mỹ kim mà Mỹ đã chi cho riêng quốc phòng trong năm nay, nó chỉ là một con số nhỏ, trang web Politico viết về quỹ 150 tỷ euro này. Như  đã biết điều đó được dự định trong vài năm và dành cho đến 27 quốc gia Liên  Âu.

Ngoài ra cũng không chắc chắn bao nhiêu trong số 800 tỷ theo kế hoạch sẽ thực sự được đầu tư. Hiện cũng chưa rõ phần nào trong số tiền đó sẽ được chuyển đến Ukraine. Sau khi có thông tin rõ ràng rằng Mỹ đang tạm dừng mọi viện trợ cho nước này, Tổng thống Ukraine Zelensky đang tìm đến châu Âu để lấp đầy khoảng trống.

Các quốc gia châu Âu chắc là sẽ phải tăng gấp đôi viện trợ trong thời gian ngắn để đạt được điều này. Tuần trước, người đứng đầu chính sách đối ngoại Liên Âu Kaja Kallas cho biết, bà hy vọng sẽ có thêm những cam kết về tài chính và quân sự đáng kể dành cho Ukraine tại hội nghị thượng đỉnh Liên Âu bổ sung.

Nhưng Hungary đẵ đe dọa phủ quyết. Và đó là lý do tại sao cuộc thảo luận hiện nay dường như chủ yếu tập trung vào việc bảo vệ an ninh của chính các quốc gia Liên Âu. Người ta không mong đợi rằng số tiền cụ thể để hỗ trợ thêm cho Ukraine sẽ có vào ngày hôm nay.

Tốc độ cao như một thử thách bồi thêm

Liên Âu đang cố gắng hết sức mình để theo kịp tốc độ chóng mặt của Mỹ. Các đề xuất mới về đầu tư vào quốc phòng và một hội nghị thượng đỉnh Liên Âu khác sẽ diễn ra sau hai tuần nữa. Nhưng những diễn biến vẫn rầm rộ tiếp diễn, Mỹ dường như đang vội vàng ngồi lại với Nga để chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine.

Cương lĩnh của châu Âu vẫn giữ nguyên: Ukraine cũng đang đấu tranh vì an ninh châu Âu, và vì vậy chúng ta phải tiếp tục hỗ trợ đất nước này. Nhưng câu hỏi vẫn là liệu có đủ ý chí chính trị và tiền bạc để biến điều đó trở thành hiện thực hay không.

Việc Ukraine kiên trì tiếp tục cuộc chiến chống lại Nga khi sự hỗ trợ của Mỹ không còn, đồng thời 'tái trang bị' cho Liên Âu như bà Von der Leyen đã gọi, là một nhiệm vụ thật khó khăn.

Bà nói rằng không còn nghi ngờ gì về điều đó, nó sẽ phải là cả hai. Do đó, bà kết thúc bức thư gửi các nhà lãnh đạo EU như sau. “Chúng ta không có nhiều thời gian khi đối mặt với những thách thức mà chúng ta đang có. Mọi thứ đều đang bị đe dọa và bây giờ đã đến lúc phải hành động.”

Nguyên tác: 'Herbewapeningtop moet EU én Oekraïne redden in 'nieuwe tijd' | Kysia Hekster | nos.nl, 06.03.2025
Người dịch: Nguyễn Thị Quỳnh Anh

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/thoisu/hoinghithuongdinhtaivutrang.html