Trần Thị Nhật Hưng

Vui buồn với chuyện phát hành sách

Nhân đọc bài của tác giả Diễm Châu Cát Đan Sa tâm sự chuyện triển lãm phát hành tranh của chị qua bài “Chuyện Bé Vui” đăng báo Viên Giác số 254, tôi chạnh lòng nghĩ đến chuyện phát hành sách của mình và xin tâm sự sau đây.

Nhiều người đọc báo, đọc sách, nói chung là cầm tờ báo, cuốn sách trên tay… ít ai biết được công việc của người sáng tạo ra nó và chuyển đến tay người đọc như thế nào. Tôi không làm báo nên không dám bàn luận ở đây, chỉ xin kể về chuyện viết sách, in sách rồi phát hành sách của mình thôi.

Tôi vốn từ nhỏ có thành kiến “báo nói láo ăn tiền,” “nói văn vẻ để phỉnh gạt thiên hạ,” nên tôi không bao giờ đọc báo, đọc sách ngoại trừ đến trường bị ép học thôi. Do vậy, tôi rất dốt môn luận văn thiếu điều đội sổ. Đã không yêu văn chương, thì mơ gì thành… văn sĩ chứ?!

Thế nhưng cuộc đời đẩy đưa, chứng kiến bao sự xáo trộn lộn tùng phèo của xã hội, đất nước, nhất là sau 1975 mà tôi vừa là nhân chứng vừa là nạn nhân đã khiến tôi muốn cất tiếng than cho vơi niềm uất hận. Nhưng hỡi ơi, thời đó, “có mắt cũng như mù, có tai như điếc, có miệng phải câm”. Bao dồn nén, chỉ còn trút xuống cây viết, ban đầu chỉ là những trang nhật ký, ghi lại những buồn vui diễn tiến trong ngày. Viết riết thành văn hồi nào không hay, rồi cứ thế, trút, trút hết bao phiền muộn uẩn khúc trong lòng để giải tỏa bao nỗi khổ niềm đau chất chứa bấy lâu, dù âm thầm viết chỉ để riêng mình đọc, hoặc cất đi đợi thời. Cho đến lúc vượt biên ra hải ngoại, tôi ghi lại tất cả những gì tôi chứng kiến rồi tung ra, được độc giả chiếu cố, tôi cứ thế viết tiếp, kể hết chuyện này đến chuyện khác, khi đủ một tập sách, có người… xúi dại in sách thì in thôi.

Cuốn sách đầu tiên tôi in là tập truyện “Giấc Mơ Xưa” vào năm 1993 do chùa Viên Giác ấn hành. Ngoài tiền in ấn cũng khá bộn, lặn lội từ Thụy Sĩ sang Đức ra mắt sách tại chùa Viên Giác cũng lắm nhiêu khê. Sách in 500 cuốn, tôi nhận về 200 cuốn. Phần còn lại để chùa Viên Giác phát hành. Cũng may hôm đó đi xe hơi cùng người bạn thăm chùa mới chở nổi số sách nặng nề đó, nhưng cũng mất 12 tiếng dọc đường từ nhà mới đến nơi.

200 cuốn mang về, phát hành sao đây khi cộng đồng Việt Nam tại Thụy Sĩ sống rải rác chỉ đếm trên đầu ngón tay. Cũng may thời đó sinh hoạt văn nghệ rộn ràng. Thiên hạ hay tổ chức tạo cơ hội gặp gỡ nhau cho vơi nỗi buồn xa xứ. Nhờ tôi có chút năng khiếu, chẳng những thích múa và đóng kịch còn sáng tác được để tập cho ban văn nghệ, tôi được chiếu cố mời tham gia, nhân đó xin phép quảng cáo sách trên sân khấu và bày bán ngoài quầy. Nhờ vậy tiêu thụ được mấy chục cuốn.

Phần còn lại tại nhà, vừa bán vừa tặng (tặng nhiều hơn bán) mà bán cũng chỉ lai rai gởi tại những quầy sách báo ở những chùa tổ chức các dịp lễ, hay các chợ Á Châu. Một phương cách khá hữu hiệu nữa là trao đổi sách với các “đồng nghiệp” cùng viết lách như mình từ các nước khác.

Thời đó, có lẽ tâm trạng xa xứ, buồn, thêm hầu hết là nạn nhân cộng sản chứng kiến nhiều điều trái tai gai mắt, nên khi ra nước ngoài, cũng như tôi, trút “bầu tâm sự” nên nhiều cây bút mới xuất hiện, viết khá hay, rồi cũng in thành sách. Người đọc thì cũng cần giải khuây, thời đó đâu đã có Internet nên hay mua sách báo về đọc. Mà đọc thì cần nhiều tựa sách. Đâu ai mua một tựa 3 hay 4 cuốn bao giờ, ngoài trừ thích làm quà tặng. Do vậy, khi trao đổi được 10 cuốn với tác giả này, 10 cuốn với tác giả kia (gởi nhiều, cước cũng đỡ, hơn là gởi 1 cuốn)…. thế là giải quyết được mấy chục cuốn.

Các tác giả biết nhau khi cộng tác chung một tờ báo, rồi liên lạc làm quen khi chưa gặp hoặc biết mặt nhau bao giờ. Thế nhưng, như “luật bất thành văn” hễ tác giả nào ghé đến nước mình, thì mời về dùng cơm, tán gẫu, bàn chuyện văn chương để quen nhau. Nghĩ cũng vui và ấm cúng.

Dùng đủ mọi cách phát hành như thế, cũng phải vài năm sau mới tiêu thụ hết. Tính lại sổ sách vốn còn chưa đủ chứ đừng mơ có lời đâu nhé! Thế nhưng lại vui, vui trong lòng. Và cũng nhờ vui, nên tiếp tục cầm bút, đam mê viết để giải bày, giải tỏa được những nỗi cô đơn của những ngày buồn tẻ nơi xứ lạ. Đó là cái giá về tinh thần mà tiền bạc không dễ gì mua được.

Viết sách in sách thì dễ, nhưng phát hành khó quá, vất vả quá, nhất là, như cụ Tản Đà thốt lên “Văn chương hạ giới rẻ hơn bèo,” tôi không nghĩ đến chuyện in sách nữa. Thế nhưng, 15 năm sau, đùng một cái, anh chủ bút Phù Vân báo Viên Giác, sau khi hội ý với Thầy Chủ Nhiệm Thích Như Điển, đề nghị gôm Những Cây Bút Nữ Báo Viên Giác, bấy giờ có cả thảy 7 cô in chung một cuốn sách. Mỗi người góp từ 5 bài viết tùy dài ngắn khác nhau, góp tí vốn in ấn tượng trưng, và phần mỗi người được 50 cuốn. Một ý kiến thật tuyệt vời. Ai cũng hoan nghênh chấp thuận.

Nếu ví phụ nữ như một cành hoa, thì 7 cô gôm lại thành một vườn hoa. Một cánh hoa dù đẹp nhưng đứng một mình vẫn không nổi trội bằng một vườn hoa với đủ sắc màu. Nhờ vậy, lễ ra mắt sách cũng tổ chức ngay tại chùa Viên Giác, 7 cô với những chiếc áo dài rực rỡ đua nhau khoe sắc thắm thu hút bao văn nhân mặc khách, thêm cuốn sách in ra phân tán rộng rãi với sự nỗ lực quảng cáo rầm rộ, 1.000 cuốn chẳng bao lâu đã bán sạch.

Riêng mỗi người 50 cuốn, ai đem được về nhà vừa tặng vừa bán, tuỳ. Còn ai không kham nổi vì đường xá xa xôi như tôi chẳng hạn thì để đó, nhà chùa và nhóm sẽ linh động giải quyết. Hầu hết nhắm phát hành ngay trong lớp học của các khoá tu học Âu Châu vào giờ của Thầy Như Điển qua sự giới thiệu của Thầy và lời quảng cáo vô cùng hấp dẫn của cô Nguyên Hạnh vốn là MC kiêm là Cây Bút Nữ có bài góp trong đó. Cuốn sách in đẹp, dày đến 500 trang, giá lại rẻ, thêm vào nữa vốn cũng như lời nhóm chúng tôi hầu hết cúng vào xây chùa Khánh Anh hay làm từ thiện. Một công đôi ba chuyện nên độc giả ủng hộ hết mình. Người viết cũng vui mà người mua đọc cũng vui luôn. Niềm vui tăng gấp đôi để 5 năm sau, Nhóm Bút Nữ lại có thêm cuốn thứ 2. Bản cũ soạn lại, kinh nghiệm đầy mình nên tiếp tục không khó khăn nữa.

Nhưng phải nói rõ, phát hành nhanh chóng, phần lớn nhờ có tiếng nói của Hoà Thượng Thích Như Điển. Thầy tiếp tay ủng hộ hết mình. Sách thì nặng, từng thùng lại kềnh càng, phải có kho của chùa mới chứa nổi. Rồi khi chuyên chở, tiện xe, Thầy cũng cưu mang sắp xếp chở tận tới khoá học, rồi nhờ người khiêng hộ. Chứ các Bút Nữ tay yếu chân mềm, liễu yếu đào… không còn tơ như chúng tôi làm sao vác nổi. Chúng tôi chỉ nhận rồi tìm cách phát hành. Sách chỉ vừa mới giới thiệu là ào ào nhiều người giơ tay đòi mua, trông thật rộn ràng, đẹp mắt, nở hoa trong lòng; nhưng thực tế, khi kiểm tiền, thì nhiều khi sách trao cho người mua, mà quên nhận tiền hoặc do không có tiền thối nên cũng bị thất thoát nhiều. Nhưng đó chỉ là chuyện nhỏ. Vẫn hớn hở vui trong lòng, thấy sách bán hết không… ế là mừng rồi!

Riêng tôi, nhân thấy phát hành “Những Cây Bút Nữ” dễ dàng, tôi in thêm cuốn truyện dài “Tuổi Hồng Con Gái” tác phẩm đầu tay tôi viết từ khi còn ở Việt Nam.

Nghĩ đến tác phẩm này đến tội. Nó được sinh ra và lớn lên trong chiếc nôi Xã Hội Chủ Nghĩa. Nội dung chỉ vui thôi, kể về tình yêu và hôn nhân của tuổi choai choai mới lớn, mục đích tôi tìm niềm vui khi kết bạn với các nhân vật trong truyện nhí nhảnh, dễ thương, vui tươi, hồn nhiên giữa lúc tôi rất cô đơn lẫn cô độc khi ông xã đi tù cải tạo không biết bao giờ trở về. Tôi không đá động gì đến chuyện chính trị chính em gì trong đó. Đang viết giở chừng, gặp lúc có người gọi đi vượt biên, tôi vội vàng cho câu chuyện kết thúc, như đứa con so sinh non, rồi… bế theo vượt biên.

Khi qua tới Thụy Sĩ, đưa người bạn đọc thử, người bạn phán “Viết vậy mà cũng viết!” Vốn không tin tưởng vào khả năng viết của mình, tôi xấu hổ cất bản thảo vào ngăn tủ không khác gì đứa con sinh non ủ trong lồng kính. Những 10 năm sau, gặp lúc Ngô Nguyên Dũng bên Đức, chủ nhiệm kiêm chủ bút báo Măng Non sau đổi thành Văn Nghệ Trẻ mời tôi cộng tác, nhân đó tôi gởi đại bản thảo Tuổi Hồng Con Gái vì không có truyện nào khác dành cho tuổi thanh thiếu niên. Không ngờ lúc đăng xong được bọn trẻ choai choai đón nhận một cách nồng nhiệt. Chúng gởi thư về tòa soạn tỏ lòng mến mộ và nhờ chuyển thư muốn làm quen tác giả. Có em “tỏ tình” kết bạn. Khi hỏi tuổi để tiện xưng hô, thấy tôi đáng tuổi…má chúng, chúng xách dép chạy có cờ! Nghĩ cũng vui!

Rồi sau khi tân trang lại dung nhan từ hình thức lẫn nội dung, nhân dịp về Việt Nam thăm gia đình và bạn bè, tình cờ gặp lại cô bạn học cùng trường hiện có nhà xuất bản, tôi hỏi thăm và bàn chuyện in Tuổi Hồng Con Gái. Cô in cho tôi 1.000 cuốn. Tôi mang dần về 300 cuốn. Còn 700 cuốn nhờ bạn phát hành tại Việt Nam.

Cũng bởi in tại Việt Nam, tôi bị chụp mũ “làm ăn với Việt cộng.” Tuổi Hồng Con Gái một lần nữa te tua. Nó sinh ra không được đời chấp nhận. Không có giấy khai sinh, không căn cước, không “hộ khẩu” sống ngoài vòng pháp luật. Muốn chường mặt ra ngoài cũng chỉ chui rúc làm như sợ công an xét hỏi. Thế nhưng nhiều người hiểu chuyện cũng rất thương nó, do vậy khi tôi… lén lút giới thiệu, nó được đón nhận một cách tận tình. Có người… ẵm về 10, 20 cuốn làm quà tặng bọn trẻ, con cháu họ. Nhưng nói cho cùng, nhờ nó dễ thương, hồn nhiên nên rồi cuối cùng vài trăm cuốn cũng phát hành hết, phần lớn vẫn từ sự giới thiệu của Hoà Thượng Như Điển tại các khóa tu học Âu Châu với sự quảng cáo hết mình của chị Nguyên Hạnh MC cùng sự hỗ trợ của các bạn văn nữa. Hiện chỉ còn 30 cuốn tôi giữ lại, quí hơn vàng, chỉ để dành ưu tiên cho người yêu sách, vì nếu bán hết sẽ không bao giờ in ra nữa.

Các bạn thấy đó, đời viết sách, in sách, phát hành sách tuy lắm niềm vui, nhưng cũng nhiều đắng cay ê chề trước những lời thị phi đố kỵ…. “thiên hạ không muốn đọc mà ép người ta mua!” tội không!

Thế nhưng, cầm bút là nghiệp dĩ không bao giờ bỏ được. Mặc dù chẳng mấy ai kiếm sống nhờ từ văn chương chữ nghĩa. Nó như nghiệp mang vào thân suốt cuộc đời, không trách lẫn trời gần trời xa. Vì bên cạnh đó, cũng nhiều niềm vui tinh thần cho người viết mà tiền bạc không sao mua được.

Do vậy, tôi vẫn tiếp tục viết, không mơ ước, không mong cầu, nhưng với thời gian, người đời tặng cho danh hiệu “Nhà văn.” Tôi không muốn khiêm nhường hay khiêm tốn đâu nhé, vì “khiêm tốn là bốn lần tự kiêu,” tôi không bao giờ dám tự nhận danh hiệu đó, vì tôi vốn không xuất thân trường lớp đào tạo nào, chỉ có thể nói, tôi là một cây bút nữ, thế thôi. Viết mà có người chịu đọc là vui rồi!

Cứ thế, duyên văn chương một lần nữa gõ cửa, khi một ngày, nhận Mail Hoà Thượng Như Điển thông báo có một nữ phú gia định cư tại Đức đang kiếm người viết về cuộc đời bà, và sẽ trả nhuận bút. Một tin hấp dẫn gởi đến 8 cô bút nữ. Mọi người xôn xao, bàn tán, đề cử người này kẻ kia, nhưng hầu hết ai cũng từ chối. Cuối cùng, anh Chủ Bút Phù Vân gọi điện thoại đề cử tôi, phân tích rằng, tôi hội đủ điều kiện: Cùng tuổi, sống cùng thời gian (thời gian sau 1975), cùng hoàn cảnh (là nạn nhân và chứng nhân của chế độ cộng sản) và nhất là rời đất nước cùng năm, không bằng máy bay như những người khác mà ra đi bằng tàu bè vượt biên, nhìn chung, trải nghiệm cuộc đời rất giống bà phú gia đó, tôi sẽ dễ dàng ghi lại những gì chính mình cũng từng sống qua dưới chế độ cộng sản.

Suy nghĩ một hồi, liệu chừng mình đảm nhận được, dù gì tôi cũng từng kinh nghiệm viết truyện dài qua cuốn “Tuổi Hồng Con Gái” nên tôi nhận lời; phần đáp lễ sự kêu gọi của Hoà Thượng, phần không phụ lòng anh Chủ Bút gởi gắm. Còn nhuận bút, xưa nay tôi đâu chủ trương bán chữ kiếm tiền, nên không coi quan trọng, không đặt điều kiện. Nhưng nếu ai trả, tôi cũng nhận hết rồi sung vào quĩ từ thiện, kể cả tiền bán sách.

Sau thời gian liên lạc qua lại hằng ngày với bà phú gia bên Đức. Bà kể từng chi tiết diễn tiến xảy ra từ lúc bà sinh ra đến cuối cuộc đời, tôi ghi chép lại tất cả rồi xâu chuỗi lại cho thành một tác phẩm. Cũng may nói chuyện qua Viber không tốn cước, chứ không, tiền điện thoại, không ai gánh nổi. Cuối cùng sau hơn 6 tháng, cuốn sách cũng hoàn thành.

Bà phú gia bỏ tiền in 400 cuốn, giấy thật tốt, thật đẹp, bìa láng…. để rồi bà cất kỹ trong hầm chưa muốn phổ biến với lý do, nếu tung ra, sợ Việt cộng… ám sát bà (?!). Chả là vì, từ bé, bà từng chứng kiến những cảnh giết người bừa bãi “giết lầm còn hơn bỏ sót” vô cùng dã man của Việt cộng. Hình ảnh đó ám ảnh bà suốt cuộc đời cho đến bây giờ. Bà muốn kể ra, viết thành sách mục đích dành cho gia đình và con cháu bà sau này biết thôi. Tiếc là con cháu bà sinh trưởng tại Đức không rành tiếng Việt, thế là bà tìm người dịch ra tiếng Đức nữa. Hiện nay, cuốn sách đó đang đợi thời. Khi nào hội đủ nhân duyên sẽ trình làng đến quí vị.

Riêng tôi, như các bạn thấy đó, cầm bút từ sự thúc đẩy của nhân duyên, của thời cuộc, chứ tôi hoàn toàn không có mộng làm… văn sĩ! Giấc mơ của đời tôi thích làm cô giáo dạy môn toán, vì trong cuộc sống, tôi chủ trương rõ ràng 1 cộng 1 là 2 và vì tôi yêu môn toán. Và muốn được trở lại trường học, sống vui vẻ hồn nhiên hoà mình với những trẻ thanh thiếu niên mà tôi đã từng sống qua và muốn tìm về. Tiếc là… giấc mơ mãi mãi chỉ là… mơ ước!

Nay mọi sự đều tréo cẳng ngỗng, đẩy tôi sang lối rẽ khác. Thôi thì đành chấp nhận những gì mình có. Có còn hơn không!

Trần Thị Nhật Hưng

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/sinhhoat/sinhhoatthegioi/vuibuonvoichuyenphathanh.html