Ian Bùi

Trò chuyện cùng tác giả Mỹ gốc Việt với một tiểu thuyết về Hai Bà Trưng

Tác phẩm The Bronze Drum (Trống Đồng – một tiểu thuyết về Hai Bà Trưng) của giáo sư văn học (người Mỹ gốc Việt) Phong Nguyen mới ra mắt ngày 9 Tháng Tám 2022 nhưng đã được giới phê bình văn học Mỹ khen ngợi hết lời và được giới trẻ Mỹ mê văn chương đón nhận nồng nhiệt. Trong bài giới thiệu 12 tác phẩm cần đọc để “bạn đi hết mùa hè” năm nay, The Washington Post ngày 12 Tháng Tám 2022 đã đưa The Bronze Drum vào danh sách này.

Cùng với Viet Thanh Nguyen và Ocean Vuong, Phong Nguyen là thế hệ nhà văn Mỹ gốc Việt đang nổi trội trong văn giới Mỹ và khẳng định vị trí như những người giúp đưa văn hóa Việt đi vào dòng chính với sự thể hiện bằng Anh ngữ chứ không phải tiếng Việt. Nhiều năm qua, giáo sư Phong Nguyen – sinh năm 1978 – đã được nhiều tờ báo và chuyên san văn chương Mỹ phỏng vấn và nhắc đến, từ Vox Magazine đến Writer’s Digest. Những tác phẩm của ông, đặc biệt quyển mới nhất The Bronze Drum, đã được giới thiệu trên hàng loạt tờ báo và chuyên san văn học (NPR, Publishers Weekly, Library Journal, Historical Novel Society, St. Louis Post-Dispatch…).

Saigon Nhỏ đã tìm đến giáo sư Phong Nguyen và thực hiện một bài phỏng vấn độc quyền. Anh Ian Bùi, cộng tác viên thân tín của Saigon Nhỏ, đã thực hiện các buổi nói chuyện qua điện thoại và email (bằng tiếng Anh, vì giáo sư Phong Nguyen không nói được tiếng Việt), và ghi chép lại dưới đây…

Anh có thể nào kể sơ sang Mỹ khi nào? Ông bà anh gốc gác ra sao?

Ba tôi tên Nguyễn Vũ Hiển. Ông sang Mỹ du học năm 1962 trong chương trình AID. Năm đó có cả thảy năm sinh viên Việt Nam, ba tôi được ghi danh vào Đại học Montana State University. Sau khi tốt nghiệp, ông lấy bằng PhD ngành Hóa tại Đại học University of Wisconsin, nơi ông gặp mẹ tôi là Emily. Sau khi lập gia đình, hai người di cư sang Canada một thời gian. Khi đợt người Việt di tản đầu tiên đặt chân đến Hoa Kỳ năm 1975, ba mẹ tôi quay trở về Mỹ thông qua đạo luật dành cho người tị nạn Đông Dương “Indochina Migration and Regugee Assistance Act.”

Bà Nội của tôi, Vũ Thị Hòa, bị giết khi máy bay Pháp oanh tạc làng Hải Hậu (gần Nam Định), lúc ấy bà tôi mới 27 tuổi. Ông Nội của tôi, Nguyễn Đình Hách, trôi dạt khắp nơi và cuối cùng định cư tại Nha Trang, nơi ba tôi ra đời. Ông tôi từng làm Kỹ sư Cầu cống cho chính quyền VNCH. Nhưng đến năm 1972 thì ông tôi dọn qua California và mất ở Mỹ không lâu sau đó.

Hồi nhỏ anh có nhiều bạn gốc Việt không? Bằng cách nào mà anh có thể giữ được các truyền thống văn hóa và lịch sử Việt Nam?

Hồi tôi lớn lên ở New Jersey, trong xóm có một gia đình thuyền nhân tị nạn, nhưng họ không nói được tiếng Anh, và mấy đứa trẻ cũng hơi nhỏ hơn mấy anh em tôi nên tụi tôi không chơi thân lắm. Tuy nhiên, ba tôi có nhiều bà con và bạn bè người Việt ở Montreal và nhiều nơi khác (nhưng nhiều nhất ở Montreal). Con cái của họ không những nói được tiếng Anh, tiếng Việt mà còn thêm tiếng Pháp nữa – tôi còn nhớ hồi đó mình rất ganh tị vì chúng nói được tới ba thứ tiếng. Nhưng nhờ đó mỗi khi đi nghỉ hè tôi có dịp chơi với những đứa đó, mặc dù chúng không ở cùng một thành phố.

Thật tình mà nói, mối liên hệ gần gũi nhất tôi có với lịch sử và văn hóa Việt Nam đến từ những món ăn ba mẹ tôi nấu (mẹ tôi cũng biết nấu một số món Việt), và những câu chuyện cổ tích ba tôi hay kể. Nhưng ba tôi không cố tình truyền đạt những giá trị văn hóa ấy cho chúng tôi. Thậm chí, phần lớn những câu chuyện ông hay kể là truyện Tàu như Tây Du Ký hay Tam Quốc Chí. Nhưng tôi nhớ ông cũng kể chuyện Âu-Mỹ như “Puss in the Boots” hay truyện ngụ ngôn của LaFontaine.

Năm 19 tuổi, tôi đọc được một tác giả Mỹ viết trong sách rằng người Việt ai cũng thuộc lòng Truyện Kiều; tôi cho là họ nói dóc. Nhưng khi tôi hỏi ba tôi có thật vậy không, ông không trả lời thẳng mà đọc trơn tru nguyên phần mở đầu câu truyện thơ bất hủ ấy. Từ khi còn bé đến lúc ấy, tôi chưa bao giờ thấy hoặc nghĩ rằng ba tôi quan tâm đến thơ văn.

Các tác phẩm của giáo sư Phong Nguyen

Vì sao anh trở thành nhà văn? Có ai trong gia đình đã khuyến khích anh chọn con đường này?

Tôi bắt đầu viết từ hồi còn rất nhỏ. Tôi không bao giờ nghĩ đến nó như một kỹ năng hay cái nghề, đối với tôi nó chỉ là một thói quen. Hồi học cấp hai tôi hay nghĩ ra chuyện để viết, bắt đầu với những câu truyện giả tưởng [fantasy]. Lên trung học tôi viết những mẩu truyện thuộc loại phi lý [absurd]. Lên đại học tôi chuyển sang viết tiểu thuyết hư cấu thực tế [realistic fiction] v.v. Ông Ngoại tôi, Benjamin David Saunders, từng là giáo sư Ngữ văn Anh văn tại Đại học University of Wisconsin ở Whitewater. Ông là người có ảnh hưởng lớn đến việc tôi chọn con đường văn học như một cái nghề.

Đối với nhà văn, nhất là một nhà văn “thiểu số”, thì anh thấy điều gì là khó nhất? Anh có lời khuyên nào cho những nhà văn gốc Việt thuộc thế hệ trẻ sau này không?

Nhà văn Nguyễn Thanh Việt khuyên các nhà văn trẻ thuộc thành phần bị “thiểu số hóa” [minoritized] hãy “viết như bạn thuộc đa số.” Có nhiều cách để các nhà văn trẻ bị “thiểu số hóa” được yêu cầu “dịch” những kinh nghiệm bản thân sang một dạng thức khác để đa số quần chúng có thể cảm nhận được. Nhưng Nguyễn Thanh Việt khuyên ta đừng nên “dịch” những kinh nghiệm của mình, mà hãy viết như thể độc giả có cùng hoàn cảnh như mình. Tôi nghĩ đây là một lời khuyên hữu ích, vì nó giúp ta tránh lối viết chìu theo thị hiếu dẫn đến sự kém cỏi trong sáng tác.

Tôi cũng muốn đưa ra thêm một lời khuyên của mình đến các nhà văn gốc Việt trẻ ở hải ngoại, đó là: Hãy viết về những gì bạn thấy quan trọng đối với chính mình. Đừng để bất cứ ai định hướng ta. Các nhà văn thuộc thành phần bị “thiểu số hóa” thường phải chịu áp lực viết về mình. Nếu bạn cảm thấy thoải mái làm chuyện ấy thì cứ tự nhiên; nhược bằng bạn không thích thì chớ nên tự ép viết truyện về đời mình. Hãy theo đuổi bất cứ đề tài nào mình ưng ý, cho dù có thể nó không được đa số ưa thích hoặc chấp nhận.

Năm 2007 là lần đầu anh về Việt Nam. Anh thấy Việt Nam ra sao, và từ đó đến nay anh có trở lại lần nào nữa không?

Năm 2007 tôi đi cùng ba tôi. Đấy là lần đầu tiên ông trở về Việt Nam kể từ khi đi du học 1962. Thành thử chuyến đi phần lớn là cho ông gặp gỡ bà con họ hàng và thăm viếng những nơi ông từng lớn lên mà gần nửa thế kỷ mới quay lại (đặc biệt là Nha Trang và Hạ Long). Hy vọng sẽ không ai phiền lòng nếu tôi thú nhận nơi tôi thích nhất là Hà Nội. Điều gây ấn tượng nhất là các món ăn vô cùng ngon miệng; sự ngạc nhiên khi thấy trẻ em ra ngoài đường chơi vào buổi tối (mà không sợ bị tấn công ẩu như ở Mỹ), bảo tàng viện; múa rối nước; cà phê sữa đá; xe cộ như mắc cửi… và thiên hạ nắm tay đi dạo quanh Hồ Hoàn Kiếm.

Từ đó tới nay tôi chưa trở lại Việt Nam (phần vì vé mắc, phần vì nếu không có ba tôi đi cùng tôi không có ai làm thông dịch). Nhưng tôi hy vọng sẽ có dịp quay lại khi mấy đứa con tôi đủ lớn.

Khi viết quyển “Bronze Drum”, anh thâu lượm được những bài học nào anh cho là quan trọng nhất?

Bài học lớn nhất đối với tôi khi viết quyển “Bronze Drum” là lịch sử thật ra phức tạp hơn, thú vị hơn, và tầm cỡ hơn câu chuyện đơn giản mà phương Tây thường tóm gọn là cuộc hành trình hiện đại hóa không ngừng của loài người. Thí dụ như, nhiều người Mỹ tin rằng họ đi đầu trong phong trào nữ quyền. Nhưng sự thật Hoa Kỳ là một trong số rất ít các nước tiên tiến vẫn chưa có người phụ nữ lãnh đạo. Trong khi đó ở Việt Nam tự ngàn xưa phụ nữ đã nắm quyền lực bằng những phương thức hoàn toàn khác và theo một phương hướng hoàn toàn khác với những gì ta được dạy ở đây, rằng mọi tiến bộ đương nhiên đến từ phương Tây.

Anh có những dự án văn chương nào trong tương lai?

Tôi dự tính sẽ viết một quyển tiểu thuyết về gia đình mình (có thể là hư cấu hoặc không, hoặc cả hai), với trọng tâm là gia đình ba tôi (như chuyện bà Nội bị Tây giết và chuyện ba tôi qua Mỹ). Về chuyện một đứa trẻ lai, nửa Việt nửa Mỹ, lớn lên ở New Jersey trong thập niên 1980-1990. Dự án này chỉ mới sơ khởi nên tôi vẫn còn đang trong giai đoạn tìm tòi, tra cứu. Tuy nhiên đây sẽ là quyển sách “tự truyện” đầu tiên của mình.

.

Ian Bùi thực hiện

The Bronze Drum được bày bán tại nhà sách The Stand,
New York City (Twitter davidbakerpoet)

____________________

<=== Giáo sư Phong Nguyen (Facebook nhân vật)

Sinh năm 1978, Phong Nguyen hiện là giáo sư Đại học Missouri. Ông tốt nghiệp:

– PhD 2007, University of Wisconsin-Milwaukee
– MA 2002, Emerson College
– BA 2001, Providence College

Một số tác phẩm của ông: 

– The Bronze Drum (Grand Central Publishing, 2022)
– Roundabout: An Improvisational Fiction (Moon City Press, 2020)
– The Adventures of Joe Harper (Outpost19, 2016) – tác phẩm giành giải Prairie Heritage Book Award;
– Pages from the Textbook of Alternate History (C&R Press, 2019)
– Memory Sickness and Other Stories (Elixir Press, 2011) – tác phẩm giành giải Elixir Press Fiction Prize

Nguồn: saigonnhonews, 14 tháng 8, 2022

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/sinhhoat/sinhhoatthegioi/trochuyencungtacgiamy.html