Phạm Ɖình Lân

Cam Giá tâm sự (cây Mía)

<=== Ảnh internet

Trước khi đại diện Cam Giá (cây Mía) trình bày về thân thế của dòng họ mình, cộng đồng thảo mộc thế giới thưởng thức bản Mía Sâu Có Ɖốt-Nhà Dột Có Nơi do ban nhạc Nhà Máy Ɖường Hiệp Hòa trình tấu.

Ɖại diện Mía Cuba than: “Một thời Cuba nổi tiếng về việc trồng mía và sản xuất đường. Nhưng chúng tôi không có bản nhạc Cam Giá nào như Việt Nam. Thú thật tôi không biết nhà máy đường Hiệp Hòa ở đâu trên nước Việt Nam mà có một bản nhạc xuất sắc như vậy.”

Ɖại diện Bách Nhãn Lê (Thơm) nói: “Dòng họ chúng tôi ở Việt Nam xem dòng Cam Giá là bạn láng giềng. Chúng tôi sống chung hòa bình trên vùng đất phèn, giới hạn bởi hai sông Vàm Cỏ Ɖông và Vàm Cỏ Tây. Nhà máy đường Hiệp Hòa trước kia thuộc tỉnh Chợ Lớn, sau thuộc tỉnh Tân An (Long An) và cuối cùng thuộc tỉnh Hậu Nghĩa. Ɖó là nhà máy đường quan trọng nhất ở Việt Nam dưới thời Pháp thuộc.”

Ɖại diện Mía Cuba cám ơn Bách Nhãn Lê Ɖồng Tháp Mười và nói: “Tôi ít biết về Việt Nam. Ở Tây Bán Cầu chúng tôi biết nhiều về văn hóa Tây Ban Nha, Bồ Ɖào Nha, Hoa Kỳ, Hòa Lan, Anh và Pháp. Chúng tôi cũng sống chung với dòng Bách Nhãn Lê trên các hải đảo trong biển Caribbean. Trái Ɖất càng ngày càng thu hẹp lại không phải vì mất diện tích, mất đất mà vì sự phát triển của khoa học, kỹ thuật rút ngắn khoảng cách giữa vùng này với vùng khác bằng những phương tiện giao thông nhanh chóng.”

Một luồng gió thổi nhẹ. Trên không trung có một thông báo bằng Thảo Mộc Quốc Tế Ngữ cho biết đại diện dòng Cam Giá hoàn vũ đến để tâm sự với cộng đồng thảo mộc quốc tế về cuộc sống thăng trầm của dòng Cam Giá xuyên qua các thời kỳ lịch sử.

***

Trân trọng kính chào đại cộng đồng Thảo Mộc Hoàn Vũ. Tôi là trưởng lão dòng Cam Giá (Mía) Java, Indonesia. Hôm nay tôi hân hạnh tâm sự cùng quí vị về dòng tộc Cam Giá của chúng tôi.

Tổ tiên chúng tôi được tìm thấy lâu đời trên đảo New Guinea cách đây khoảng 8.000 - 10.000 năm. Ở Ấn Ɖộ tổ tiên chúng tôi được tìm thấy cách đây lối 5.000 năm.

Nhìn chung, địa bàn sống của dòng Cam Giá chúng tôi là Nam Thái Bình Dương, Ɖông Nam Á và Nam Á. Dòng Cam Giá có thể sinh tồn trên vùng đất cát, đất nhiễm phèn nhưng phải có đầy đủ nước để tăng trưởng. Cây Mía thích hợp với khí hậu nhiệt đới và khí hậu đại dương hay Ɖịa Trung Hải.

Cây Mía

Các nhà thực vật học của loài người gán cho dòng Cam Giá chúng tôi cái tên La Tinh Saccharum officinarum, gia đình Poaceae như tụi Tre, Trúc, Lúa Gạo vậy. Tên gọi thông thường của dòng Cam Giá:

Mía chúng tôi là một loại thảo mộc mình xốp, cao từ 2m - 4m. Thân hình ống với đường kính lối 2cm - 3cm. Chúng tôi có thể sống trên các vùng đất kém màu mỡ hay đất phèn. Về màu sắc, áo quần Mía chúng tôi mặc có màu vàng, màu hồng, màu tím, màu xám. Loài người trồng Mía bằng ngọn Mía hay bằng những lóng Mía đặt dưới rãnh sâu lối 10cm rồi lấp đất lên.

Thân chúng tôi có nhiều lóng dài lối 15cm. Cây Trúc cũng thuộc gia đình Poaceae như chúng tôi. Ở điểm này cây Mía giống cây Tre.

Lá mía to, dài và bén hơn lá Tre.

Cây Mía to hơn cây Trúc nhưng nhỏ và thấp hơn cây Tre.

Cách trồng Tre và Mía giống nhau. Cây Tre và Cây Mía đều có lóng, có mắt.

Cây Tre và cây Mía ra rễ và tăng trưởng từ các mắt của lóng Tre hay lóng Mía. Cây Tre to nhưng bọng ruột. Cây Mía nhỏ hơn nhưng đặc ruột và có nhiều nước ngọt.

Tre có gai. Mía không có gai nhưng có lá sắc bén và có lông gây ngứa ngáy khi chạm vào da.

Mía trổ cờ thì mất mật. Tre ra bông thì tàn lụi. Tre ra bông khi ở tuổi 20 - 25.

Mía trổ cờ (Ảnh: Stock foto)

Ở Việt Nam có các loại Mía sau đây: Mía Java, Mía vàng (to và nhiều mắt), Mía Sơn Dịu (da tím nhạt, cây to, nhiều nước nhưng kém ngọt), Mía Lau (cây nhỏ nhưng có độ mật đường cao), Mía Voi (cây to, nhiều nước) v.v..

Từ trái sang phải: Mía sơn dịu (Mía tím thanh diệu) - Mía Lau - Mía Voi xanh (Ảnh internet)

Nói một cách dễ hiểu, dòng Cam Giá có “màu” vàng-trắng nhạt, vị ngọt rất hấp dẫn. Chúng tôi đóng góp 70% số lượng đường sản xuất trên thế giới. Dòng Cam Giá chúng tôi bị cưỡng bức rời bỏ quê cha đất tổ, nghĩa là từ bỏ cuộc sống hoang dã ở New Guinea để sống tập thể trên đất khách quê người. Dần dà đất khách trở thành quê nhà. Hình ảnh đất tổ xóa nhòa trong gia phả dòng Cam Giá.

Các loại Mía nổi tiếng trên thế giới hiện nay là:

• Mía đỏ B64.277.
• Mía mắt đỏ B73.419.
• Mía màu xanh lam nhạt B69.566
• Mía Quế (Cinnamon cane) B82.0333.

Từ trái sang phải: Mía đỏ - Mía màu xanh lam nhạt - Mía Quế (Ảnh internet)

Mía cho nhiều mật đường là Mía Karan 4 Co 0238.

Dòng Cam Giá chúng tôi đi từ các hải đảo Nam Thái Bình Dương sang các quốc gia Ɖông Nam Á quần đảo và Ɖông Nam Á lục địa, đảo Hainan (Hải Nam), Guangdong (Quảng Ɖông), vượt Ấn Ɖộ Dương sang Ấn Ɖộ.

Vào thời Cựu Ước Kinh người ta xem Ấn Ɖộ là một quốc gia cường thịnh ở phương Ɖông. Dưới thời Ɖại Ɖế Cyrus II (600 tr. T.L. - 530 tr. T.L.) của đế quốc Achaemenid của Ba Tư (Persia – Iran bây giờ) quân sĩ Persia xâm chiếm miền bắc Ấn Ɖộ. Họ sớm biết đến dòng Cam Giá nhưng mãi đến thế kỷ VI sau Tây Lịch Mía mới được trồng ở Persia.

Người Hy Lạp biết dòng Cam Giá chúng tôi vào thế kỷ IV trước Tây Lịch sau khi Alexander Ɖại Ɖế xứ Macedonia (356 tr. T.L. - 32 tr. T.L.) chinh phục Ấn Ɖộ. Họ gọi đường Mía là “mật Ong không có Ong”.

Dòng Cam Giá di chuyển từ Ấn Ɖộ đến vùng Lưỡng Hà Châu (Mesopotamia), Ai Cập. Mía được trồng trong vùng Lưỡng Hà Châu vào thế kỷ X sau Tây Lịch. Dòng Cam Giá sống hòa bình với sự chào đời và bành trướng của Hồi Giáo từ thế kỷ VIII sau Tây Lịch về sau. Dòng Cam Giá di chuyển đến bán đảo Iberia, nơi có xứ Tây Ban Nha và Bồ Ɖào Nha. Năm 1425 họ đến đảo Madeira ngoài khơi Ɖại Tây Dương thuộc chủ quyền Bồ Ɖào Nha.

Năm 1493 ông Columbus trở lại tân lục địa (Mỹ Châu) lần thứ hai. Dòng Cam Giá được du nhập vào các hải đảo trong biển Caribbean như Cuba, Jamaica, Haiti.

Ɖến thế kỷ XVI người Bồ Ɖào Nha bắt đầu trồng Mía ở Brazil. Ngay từ thế kỷ XVI hàng trăm nhà máy đường Mía ra đời ở Brazil và Cuba.

Dòng Cam Giá chúng tôi được người Âu Châu đưa vào các đồn điền Mía trên các hải đảo trong biển Caribbean, các quốc gia Nam Mỹ và Ấn Ɖộ vào thế kỷ XVIII, XIX và XX. Mía chúng tôi sống tập thể trên một địa bàn rộng lớn trong các đồn điền.

Quang cảnh sinh hoạt trong một đồn điền Mía ở Java (thuộc địa Hòa Lan)
khoảng năm 1910 (Ảnh: dbnl.org)

Ɖồn điền Mía cần nhiều nhân công. Ɖời sống của các phu đồn điền rất khắc nghiệt. Lương bổng rất kém. Việc dinh dưỡng không đầy đủ. Nhiều người chết vì bịnh tật, vì sốt vàng da. Họ bị đối xử như người nô lệ. Việc phát triển các đồn điền Mía, Cà Phê, Bông Vải ở Tân Lục Ɖịa gắn liền với việc buôn người nô lệ Hắc chủng gốc ở Phi Châu. Vào hậu bán thế kỷ XIX chế độ nô lệ bị bãi bỏ ở Hoa Kỳ. Các đồn điền Mía do người Âu-Mỹ làm chủ phải ký hợp đồng với người Hoa và Ấn Ɖộ để họ lao động trong các đồn điền này.

Mía được trồng bằng ngọn Mía hay từ các lóng Mía. Khoảng cách giữa hai bụi Mía xê dịch từ 01m - 1,5m  Một mẫu đất (hectare: 10.000m2) có thể có từ 10.000 đến 20.000 cây Mía. Trọng lượng Mía thu hoạch xê dịch từ 60 - 70 tấn/ha (mẫu tây). Năng suất cao nhất là 80 tấn/ha. 1.000kg Mía cho:

• 100kg đường.
• 40kg nước mật đường.
• 10 lít ethanol C2H6O.

Mía trồng 12 tháng thì thu hoạch được. Một đám Mía có thể thu hoạch 2 hay 3 năm liên tiếp mỗi cây và xới đất trồng lại đám Mía mới. Năng suất Mía thu hoạch vào năm thứ 2 và 3 kém hơn năng suất Mía thu hoạch vào năm đầu.

Vào thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX việc đốn Mía cần nhiều nhân công. Bây giờ việc cày, xới đất, trồng Mía, bón phân và thu hoạch Mía đều do máy móc đảm nhận.

Dòng Cam Giá chúng tôi chịu nhiều đớn đau trong cuộc sống. Bị loài người chặt đầu nhưng vẫn sống tốt tươi. Vừa lớn mạnh thì bị chặt chân nhưng vẫn mọc lên chân khác và tiếp tục sống, tăng trưởng và bị đốn chặt hàng năm. Sống trên mặt đất, chúng tôi bị bọn Kiến, Sâu, Cào Cào cắn lá, đục thân. Chiều nào tụi Gió cũng chọc phá gia đình Cam Giá chúng tôi. Lá Mía cọ vào nhau gây tiếng kêu xào xạt làm phật lòng mấy thằng Khoai Lang, Khoai Mì láng giềng. Ɖáng sợ nhất là gia đình họ Tượng. Họ ăn tươi nuốt sống dòng Cam Giá mỗi khi gặp mặt. Thật khủng khiếp quá!

Loài người dùng răng lột da chúng tôi để ăn “thịt”, “hút máu” chúng tôi rồi nhả xác. Tiến bộ hơn họ lột da chúng tôi bằng dao và chặt chúng tôi ra từng khúc nhỏ, ghim vào những cây ghim tre để ăn. Ɖó là cách bảo vệ răng của loài người theo lời khuyên của nha sĩ. Hàm răng con người quí hơn cây Mía. Răng có giá trị thẩm mỹ của chúng. Răng phản ảnh nguồn gốc xã hội của người mang chúng. Răng yếu hay không có răng ảnh hưởng xấu cho bộ tiêu hóa v.v.. Sự quan trọng của Mía ghim bắt đầu từ những nhận xét trên của các nha sĩ. Cam Giá chúng tôi luôn luôn im lặng, không rên la, không nguyền rủa, chửi bới, không than khóc chi cả. Các bạn xem hùng tâm của Cam Giá chúng tôi có hơn hùng tâm của lão Alfred de Vigny không khi ông viết trong bài thơ La Mort du Loup (Cái Chết của Lang Sói): Gémir, pleurer, prier est également lache
Rên rỉ, khóc than, van xin đều hèn nhát như nhau.

Ở các quốc gia nhiệt đới ở Nam Á và Ɖông Nam Á người ta uống nước Mía với nước đá (ice) để giải khát. Họ ép chúng tôi bằng máy ép quay tay hay máy ép chạy bằng mô-tua (moteur) để vắt nước ngọt và bỏ xác chúng tôi trên lề đường cho bọn Ruồi, Kiến đến quấy nhiễu vào những ngày bức nhiệt trong vùng khí hậu nhiệt đới. Ɖó là cảnh Ruồi bu Kiến đậu được loài người mỉa mai trong văn chương của họ.

Nấu đường thủ công ngày xưa (Ảnh internet)

Người ta chở dòng Cam Giá chúng tôi đến các lò đường thủ công bằng xe Bò, xe Ngựa, xe cam nhông (camions). Không tắm rửa chi cả, họ đưa chúng tôi vào che ép Mía do một anh hay chị Trâu bị bịt mắt kéo lòng vòng trên một vòng tròn đường kính lối 4m - 5m. Xong họ đổ Cam Giá Huyết (2) vào cái chảo khổng lồ đặt trên lò lửa cho đến khi Cam Giá Huyết kẹo lại và chuyển sang màu hung-đỏ. Sau đó người ta dùng một cái gáo cán dài múc mật đường nóng đổ vào khung để nguội. Từ đó ta có đường tán hình bầu dục, đường thẻ, đường khạp (vì đựng trong khạp. Khi dùng phải lấy mũi dao nhọn cạy đường trong khạp lên) tùy theo hình dạng của vật chứa mật đường lúc còn nóng. Ngoài các loại đường kể trên, lò đường thủ công ngày xưa còn sản xuất đường phèn, đường phổi. Nhà máy đường Hiệp Hòa ra đời dưới thời Pháp thuộc. Nhà máy này sản xuất đường cát mỡ gà. Thời ấy chưa có đường cát trắng. Trong thời đất nước qua phân nhà máy đường Bà Lụa ở Bình Dương là nhà máy đường quan trọng nhất ở miền Nam Việt Nam. Ɖường cát trắng được sản xuất trong nhà máy đường này.

Nhà máy đường Hiệp Hòa bên sông Vàm Cỏ Ɖông (1927). Ảnh: flickr.com

Nhìn chung, dòng Cam Giá chúng tôi đùa giỡn với dao, búa, kềm, kẹp và lửa đỏ để trở nên hữu dụng cho loài người. Bọn Voi, Trâu, Bò cũng có phần lợi nhỏ trong quá trình sống của dòng Cam Giá.

Mía có công dụng đa dạng:

• Lá Mía là thức ăn được Trâu, Bò ưa thích.
• Sản xuất đường.
• Sản xuất rượu Rum hay Rhum, rượu Cachaça v.v..
• Sản xuất ethanol.
• Bã Mía dùng làm chất đốt, làm bột giấy, carton v.v.. Trẻ nít Việt Nam tạo thức ăn cho cá Lia Thia bằng cách bỏ xác Mía vào một cái khạp có nước để hấp dẫn Muỗi đến và đẻ trứng. Trứng nở ra Lăng Quăng, thức ăn bổ dưỡng của cá Lia Thia, bọn thích đấu đá đến tà mỏ, đui mắt, trầy vi tróc vảy vì tôn thờ chủ nghĩa anh hùng và trân quí câu: Ninh thọ tử bất ninh thọ nhục.

Ngày nay Việt Nam có nhiều nhà máy đường được xây dựng khắp cả nước như: Tuyên Quang, Cao Bằng, Sơn La, Nghệ An, Quảng Ngãi, Bình Ɖịnh, Phú Yên, Kontum, Ɖắc Lắc, Phan Rang, Biên Hòa, Tây Ninh, Bến Tre, Sóc Trăng, Cần Thơ, Kiên Giang, Trà Vinh, Cà Mau v.v..

Mía có Fe, Mn, Mg, K, beta carotene (tiền sinh tố A), ascorbic acid (sinh tố C). Theo kinh nghiệm dân gian Việt Nam nước Mía được xem là mát, nhuận tiểu, bổ tim, bổ phế. Mía chẻ nhỏ nấu với Rễ Tranh hay Bạch Mao Căn Imperata cylindrica, gia đình Poaceae và Rau Má hay Tích Tuyết Thảo Centella asiatica, gia đình Apiaceae để có thức uống làm mát cơ thể vào mùa hè. Rễ cây Mía sắc nước uống để trị ho gà (whooping cough – Pertussis) tức chứng bách nhật khái (ho 100 ngày mới dứt).

Theo kinh nghiệm trị liệu dân gian ở Ấn Ɖộ, người ta tin rằng nước Mía nhuận tiểu, tẩy độc trong thận, điều hòa máu và mật (bile), thanh lọc gan, trị hoàng đản.

Ép nước Mía vào đầu thập niên 1950 ở Sài Gòn (Ảnh internet)

Vào thập niên 1940 và 1950 Mía ghim được bán ở các trạm xe đò Nam Bộ. Ban đêm ở Sài Gòn có những xe bán Mía hấp của người Hoa. Vào đầu thập niên 1950 các xe nước mía xuất hiện trên các trục lộ giao thông và trong các thành phố ở Nam bộ. Vào thập niên 1960 và 1970 người Sài Gòn thích ăn gỏi khô bò, gan bò chấy và uống nước Mía Viễn Ɖông.

Trong cây Mía có hydrocyanic (hydrogen cyanide – HCN), một độc chất đối với Mã tộc.

Về Mía và đường trong ca dao Việt Nam có câu: Mía sâu có đốt
Nhà dột có nơi.

Mẹ già như chuối ba hương
Như xôi nếp ngọt như đường mía lau.

Đi ngang lò Mía thơm đường
Muốn vào kết nghĩa can thường với anh

Mía luôn luôn đi đôi với đường. Trong thức ăn của loài người không bao giờ thiếu vị ngọt của đường, vị chua của giấm, vị mặn của muối, vị cay của ớt và tiêu, vị béo của mỡ, vị cay-đắng-nồng của tỏi và hành. Hầu hết các hương vị kể trên đều được tìm thấy trong tô nước mắm của người Việt Nam. Ɖó là tổng hợp tất cả các hương vị mà con người phải trải qua trong kiếp sống của mình trên hành tinh này.

Trước kia người ta đo lường mức sống của một dân tộc qua sự tiêu thụ đường tính theo đầu người trong năm. Ɖường rất cần. Nhưng tiêu thụ nhiều đường lại dễ gây ra chứng béo phì và bịnh tiểu đường. Vì vậy ngày xưa người Việt Nam cho rằng bịnh tiểu đường là bịnh của người giàu có ăn nhiều thức ăn bổ dưỡng, nhiều đường, nhiều calories nhưng ít vận động.

Trên địa cầu, ngoài loài người ưa thích vị ngọt, Voi, Gấu, Ruồi, Kiến, Ong đều thèm vị ngọt của đường và mật Ong. Người Việt Nam vẫn nói:

Ngọt mật chết Ruồi.
Mật ít Ruồi nhiều.
Theo đuôi Voi hít bã Mía.

Vào đầu thế kỷ XIX có truyền thuyết cho rằng quân sĩ hầu cận của Tả Quân Lê Văn Duyệt (1763 - 1832, Tổng Trấn Gia Ɖịnh Thành 2 lần: 1812 - 1816 và 1820 - 1832) nói với sứ giả nước láng giềng rằng Ngài Tổng Trấn Gia Ɖịnh Thành (4) có thói quen nhai sỏi buổi sáng. Ăn đường phèn trở thành nhai sỏi đáng kinh sợ và đáng tin không? Cách nói cường điệu này có vẻ xem thường sự hiểu biết của sứ giả nước láng giềng quá!

Dù là đường Mía (Cane sugar), đường Thốt Nốt [âm từ tiếng Khmer – cây thốt nốt: sugar palm (Anh) Borassus tunicatus, gia đình Arecaceae] hay đường Củ Cải (beet cane), tất cả đều là đường mang vị ngọt cho các nhà bếp của loài người. Mía (sugar cane), Thốt Nốt (sugar palm) và Củ Cải Ɖường (sugar beet – Beta vulgaris, gia đình Chenopodiaceae) tuy không cùng dòng, không cùng gia đình thảo mộc nhưng chúng tôi đều có chung vị ngọt ngào mang tên “Ɖường” (Sugar).

Năm 1764, lúc ấy chưa có quốc gia Hoa Kỳ, Quốc Hội Anh thông qua luật Sugar Act tăng thuế đánh vào đường nhập cảng vào vùng đất mới, nay là các tiểu bang Hoa Kỳ, trên bờ Ɖại Tây Dương. Thuế này làm cho dân thuộc địa gánh chịu sự gia tăng giá đường và các thực phẩm liên hệ khác.

Ở Hoa Kỳ có hai thành phố tên Sugar City, một trong tiểu bang Idaho và một trong tiểu bang Colorado. Ở Louisiana có thành phố Sugar Town. Các tiểu bang trồng Mía ở Hoa Kỳ là Louisiana, Florida, Texas, Hawaii.

Ở Rio de Janeiro, thủ đô xứ Brazil, có núi Sugarloaf Mountain trên Vịnh Guanabara.

Ɖối với Ấn Giáo (Hinduism), Kỳ Na Giáo ((Jainiswm) và Vishnu Giáo (Vishnuism hay Vashnavism) cây Mía là biểu tượng của sự thanh khiết và hiền hòa.

Các nhà thực vật học loài người xem Cam Giá chúng tôi là “Cỏ” nên gán các anh chị Lau, Sậy, Cỏ Ɖế vào gia đình Poaceae. Các anh chị ấy không sản xuất đường nhưng một vài bộ phận của Lau, Sậy, Cỏ Ɖế có vị ngọt lợ được dùng trong Ɖông Y Như thuốc nhuận tiểu.

Tên khoa học của cỏ Lau là Saccharum spontaneum, gia đình Poaceae. Người Anh gọi cỏ Lau là Wild Sugar (Mía hoang). Rễ cỏ Lau có vị ngọt lợ.

Cỏ Lau (Ảnh indiamart.com)

Trong lịch sử  Việt Nam bông Lau gắn liền với thời thơ ấu sống động của Ɖinh Bộ Lĩnh, người sáng lập ra nhà Ɖinh sau khi dẹp tan loạn sứ quân (968 - 980). Ɖó là hoàng đế Ɖinh Tiên Hoàng với quốc hiệu Ɖại Cồ Việt.

Ở Ấn Ɖộ, nơi có nhiều Lau, Sậy thường có nhiều tê giác lai vãng. Ở Ấn Ɖộ người ta dùng rễ cây Lau như thuốc nhuận tiểu và thuốc kích dục.

Tên khoa học của cây Sậy là Phragmites australis, gia đình Poaceae. Người Anh gọi là Common Reed, Wild sugar. Vùng Ɖồng Tháp Mười được gọi là Plain of Reeds.

Cây Sậy (Ảnh internet)

Cây Sậy được La Fontaine dùng trong bài ngụ ngôn Le Chêne et le Roseau (Cây Sồi và Cây Sậy). Cây Sồi cao lớn nhưng ngã đổ khi gặp cuồng phong, bão táp. Cây Sậy nhỏ bé uốn mình trước cuồng phong bão táp nên không bị trốc gốc như cây Sồi. Je plie, et ne romps pas.
Tôi cúi mình nhưng không gãy vỡ.

Nói về cây Sậy nhà toán học và triết học Pháp Blaise Pascal (1623 - 1662) viết: L’homme n’est qu’un roseau, le plus faible de la nature, mais c’est un roseau pensant.
(Con người chỉ là cây Sậy nhỏ bé trong thiên nhiên vạn vật, nhưng là cây Sậy biết suy tưởng).

Trong Cựu Ước Kinh có chuyện Mose được đặt trong một cái thùng đan bằng cây Sậy thả trôi trên sông Nile. Người Ai Cập có dùng cây Sậy làm thuyền di chuyển trên sông Nile.

Cỏ Ɖế cùng dòng Saccharum với Cam Giá. Tên khoa học của các anh ấy là Saccharum beccarii (3) gia đình Poaceae. Thực tế Cỏ Ɖế không có nhiều nước ngọt như Mía chúng tôi mặc dù cùng dòng Saccharum với Cam Giá chúng tôi. Rễ Cỏ Ɖế có vị ngọt lợ.

Cỏ Ɖế có thân to cao từ 2m - 3m. Thố tộc thường núp dưới các bụi Cỏ Ɖế. Khi nghe tiếng động thì Thỏ hoảng hốt phóng nhảy ra khỏi lùm Cỏ Ɖế. Từ đó có câu:

Nhát như Thỏ Ɖế.

Dưới thời Pháp thuộc những người nấu rượu nếp ở Nam Kỳ đặt lò nấu rượu dưới những bụi Cỏ Ɖế để tránh sự kiểm soát của tào cáo (5). Từ đó có Rượu Ɖế tức rượu lậu cất dưới lùm Cỏ Ɖế. Nếu rượu lậu cất trong rừng thì gọi là Rượu Rừng. Rượu Ɖế và Rượu Rừng có nồng độ cao được người uống ưa chuộng hơn rượu máy Bình Tây.

***

Thời gian lặng lẽ trôi qua. Dòng Cam Giá âm thầm rời New Guinea, ngồi trên bè, thuyền buồm, tàu chạy hơi nước phiêu bạt khắp thế giới. Chúng tôi không tha phương cầu thực mà bị bắt buộc phải ly xứ quán khi nối liền Nam Thái Bình Dương-Bắc Thái Bình Dương-Ấn Ɖộ Dương-Ɖịa Trung Hải rồì Ɖại Tây Dương. Dòng họ Cam Giá sống sung mãn ở Cuba, Jamaica, Haiti, Mexico, Colombia, Brazil. Ở Á Châu hậu duệ dòng Cam Giá sống hào hùng ở Ấn Ɖộ, Trung Hoa, Indonesia, Thái Lan, Việt Nam.

Mức sản xuất Mía trên thế giới ngày nay lên đến 2 tỷ tấn (1 tỷ: 1.000 triệu: 1.000.000.000). Brazil chiếm 40% tổng sản xuất này, Ấn Ɖộ: 21% v.v.. Với cuộc sống giản dị nhưng hào hùng và hữu ích, dòng Cam Giá có vẻ bất diệt với thời gian, nghĩa là không bị tuyệt chủng.

Các quốc gia sản xuất nhiều Mía trên thế giới hiện nay là:

1. Brazil, 2. Ấn Ɖộ, 3. Trung Quốc, 4. Thái Lan, 5. Hoa Kỳ, 6. Pakistan, 7. Colombia, 8. Indonesia, 9. Mexico.

Có ngờ đâu dòng Cam Giá gặp thiên thời và địa lợi ở các quốc gia rộng lớn như Brazil, Ấn Ɖộ, Trung Hoa, Hoa Kỳ, Indonesia, Mexico, Pakistan. Brazil và Colombia là hai quốc gia Nam Mỹ sản xuất nhiều Mía và Cà Phê. So với anh chị Cà Phê, Mía chúng tôi đến Mỹ châu trước và có vai trò quan trọng trong kinh tế quốc gia với kỹ nghệ đường, kỹ nghệ giấy, kỹ nghệ cất ethanol và sản xuất rượu RUM, rượu CACHAÇA (PINGA, CANINHA) v.v. Nhưng Cà Phê và Mía không rời nhau trong cuộc sống tha phương tiền định. Hầu hết người uống Cà Phê trên Trái Ɖất đều phải dùng chút đường. Ɖó là liên hệ không thể tách rời giữa đường và Cà Phê vậy.

Ɖến đây tôi xin chấm dứt buổi luận đàm hôm nay và kính chúc toàn thể tập thể Thảo Mộc Hoàn Vũ được mưa thuận gió hòa.

Trưởng lão Java Tebu Saccharum officinarum Republik Indonesia.

Phạm Ɖình Lân, F.A.B.I.

_________

Chú thích:

(1): Có thuyết cho rằng chữ Sugar (Ɖường) của tiếng Anh phát xuất từ chữ Sarkarat của tiếng Sanskrit.

(2): Cam Giá huyết: từ do tác giả mới chế ra để chỉ nước Mía.

(3): Ɖặt theo tên của nhà thực vật học Ý Odoar de Beccari (1843 - 1920).

(4): Gia Ɖịnh Thành: Nam Kỳ, Nam Bộ (Cochinchina). Thành Gia Ɖịnh: Gia Dinh Citadel. Sân banh ở góc đường Ɖinh Tiên Hoàng (Albert 1er) và Hồng Thập Tự (Chasseloup Laubat) ở Ɖa Kao được gọi là sân Citadelle. Ɖó là dấu vết của một phần thành Gia Ɖịnh vào những thập niên đầu của thế kỷ XIX.

(5): Tào cáo hay đại cẩu (giọng của người Hoa gốc Triều Châu) ám chỉ nhân viên thương chánh thời Pháp. Ɖó là cách gọi đầy oán hận của người sản xuất hàng lậu thuế đối với nhân viên thương chánh (douane) thời Pháp thuộc ở Nam Bộ trước đệ nhị thế chiến.

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/khoahockythuat/camgiatamsu.html