Sander Janssens

Interview acteur Phi Nguyen

Duizendpoot Phi Nguyen speelt typetjes op TikTok én is genomineerd voor de prestigieuze Louis d’Or-theaterprijs

Beeld Lin Woldendorp

Met zijn personage Ping Ping, bekend van de Bon Bini Holland-films, trekt acteur Phi Nguyen honderdduizenden TikTok-kijkers. Aankomende zondag wordt duidelijk of hij de Louis d’Or in ontvangst mag nemen voor de beste mannelijke toneelrol. Zijn veelzijdigheid brengt hem nog weleens aan het twijfelen: ‘Ik weet best dat ik wat kan, maar wát?’

‘Waarom stel je mij al die vragen?’, zegt Phi Nguyen ineens, halverwege het interview. ‘Ik kan wel van alles over mezelf vertellen, maar ik kan toch niet naar mezelf kijken? Misschien is het beter als jij gewoon opschrijft wat je van mij vindt.’

Het moment is typerend voor Nguyen, die tijdens het gesprek veelvuldig equivalenten van ‘weet ik veel?’ gebruikt. Nguyen is een vrolijk opstandig figuur, die wordt gedreven door onrust en twijfel. Hij werkt als acteur, kok en comedian, liefst tegelijk. ‘Ik doe altijd wat ik wil. Maar tegelijkertijd weet ik heel vaak niet wat ik wil.’

Nguyen is zowel in grote commerciële producties te zien als in kleinschalige, experimentele theatervoorstellingen. Bij theaterkenners is hij geliefd om zijn weerbarstige en tegendraadse spel. Het grote publiek kent hem als Ping Ping, het typetje dat hij onder andere vertolkt in de Bon Bini Holland-films met Jandino Asporaat. Sinds een jaar werkt hij aan zijn eerste comedy-solo. Voor zijn rol in Recht van muziektheatergezelschap de Veenfabriek werd hij onlangs genomineerd voor de Louis d’Or, de prestigieuze toneelprijs die aanstaande zondag wordt uitgereikt. ‘Grappig toch? Ik zou lachen als ik hem krijg. Ik gun het mezelf wel, de erkenning dat ik goed ben. Ik weet best dat ik wat kan, maar wat precies, dat weet ik ook niet.’

Beeld Lin Woldendorp

Phi Nguyen, acteur (2009-heden)

Na zijn afstuderen aan de toneelschool in 2009, speelde hij bij gezelschappen als Ulrike Quade Company, Het Nationale Theater en de Veenfabriek, waar hij deel uitmaakt van de artistieke kern. ‘Op toneel zoek ik bewust spanning op. In Recht zit bijvoorbeeld een lange monoloog over het grensconflict tussen Venezuela en Guyana. Gortdroge kost: acht pagina’s aan Wikipedia-tekst. Ik vind het spannend om daar dan toch iets van te maken. Eigenlijk krijg ik tijdens een voorstelling het allerliefst een black-out. Want dan komt alles op scherp te staan: jij weet niet wat er gaat gebeuren, je medespelers niet, en het publiek al helemaal niet.’

Over acteurs met virtuoze techniek zei hij vorig jaar in NRC: ‘Lekker schakelen tussen emoties. Dat kan ik ook. Is niet zo moeilijk.’ Nu wordt in het juryrapport van de Louis d’Or juist zijn uitmuntende techniek geprezen: ‘Nguyen schakelt moeiteloos van zelfingenomen zelfvertrouwen naar wroeging en compassie’, schrijft de jury. ‘Hij speelt trefzeker met ironie, wanhoop, lichtheid en ernst.’ Nguyen haalt zijn schouders op. ‘Veel mensen vinden dat schakelen indrukwekkend, maar ik ben er niet mee bezig. Ik denk nooit: op dat moment moet mijn personage een schakel maken. Ik leer de tekst, ik zorg dat ik goed naar mijn medespeler kijk en luister, en ik laat me raken.’

Techniek noemt hij een hulpmiddel waarop je kunt terugvallen, bijvoorbeeld bij het herhalen van voorstellingen tijdens een tournee. ‘Je hebt voetballers die technisch heel goed zijn, maar het moeilijkste aan voetballen is goed je omgeving scannen, kijken waar de ruimte ligt. Toneelspelen gaat ook over goed kijken: waar ligt de ruimte om iets creatiefs te doen?’

Dat resulteert bij Nguyen vaak in prachtig, authentiek toneel, waarin hij het publiek met dwars en onvoorspelbaar spel verovert. Memorabel is bijvoorbeeld een scène in de voorstelling Alles van waarde (2018) van de Veenfabriek, waarin de tranen minutenlang onophoudelijk over zijn wangen stroomden. ‘Tranen zijn nooit een doel. Het is een uitwerking, in dit geval van het feit dat ik naar John van Oostrum kijk – die mijn opa speelt, van wie mijn personage heel veel houdt – en me realiseer dat hij dood is. En ja, dan moet je huilen. Dat is levensecht, ik sta dan echt kapot te gaan op het podium, het is niet meer te houden. Ik ben me daar bewust van, maar ik ben er niet naar op zoek. Soms moet je keihard janken van gesprekken die je raken, soms lopen de tranen in stilte over je wangen. Soms doet iets nog meer pijn terwijl je alleen maar doods voor je uit staart. Misschien zou ik nu wel in lachen uitbarsten als ik die scène speel, want ik ben ook veranderd.’

Phi Nguyen, kok (2016-heden)

In 2016 stopte hij een jaar met toneel en ging een koksopleiding volgen. Hij werkte een tijd bij de Amsterdamse restaurants Breda en Guts & Glory. Nog altijd kookt hij vaak voor de toeschouwers van voorstellingen waarin hij speelt. Liefst bedenkt hij een menu dat inhoudelijk bij het stuk past.

Over zijn Vietnamese afkomst en reis naar Nederland maakte hij deze zomer de persoonlijke muziektheatervoorstelling Wereld van Wie. Daarvoor werd een professionele keuken op het zijtoneel opgetuigd, waar Nguyen tussen het spelen door in pannen roerde. Na afloop aten honderden toeschouwers aan lange tafels kruidige rijst met bamboe en tofu, geserveerd met een kopje misosoep. Het diner was gebaseerd op zijn eigen jeugdherinneringen aan Vietnamees Nieuwjaar.

Net als theater is het serveren van een maaltijd een manier om een verhaal te vertellen. ‘Een diner heeft ook een opbouw waarover je nadenkt. Het is een gezamenlijke ervaring.’ Het verschil is simpel. ‘Toneel moet spannend zijn, eten moet lekker zijn. Recepten bedenken gaat in de kern over: wat is fijn om aan iemand te geven?’

De belangrijkste parallel tussen theater en koken zit voor hem in de interactie met anderen. ‘Nu heb ik een zoontje en een vriendin om voor te koken, maar toen ik alleen was kookte ik nooit voor mezelf, ik ging elke avond uit eten. Ik heb mensen nodig om het voor te doen. Voor toneelspelen geldt dat ook: ik heb niet een soort innerlijke drang om op het podium te staan. Als ik er niet voor gevraagd word, zou ik het niet doen.’

Beeld Lin Woldendorp

Phi Nguyen, comedian (2022-heden)

Sinds vorig jaar werkt Nguyen ook aan zijn comedy-debuut. In de aanloop daarvan speelde hij onder meer in het voorprogramma van Jandino Asporaat en in diverse comedy-clubs.

Hij bevindt zich nu in de fase waarin hij op zoek is naar zijn ‘persona’ als comedian, legt hij uit. ‘Uiteindelijk sta je nooit helemaal als jezelf op het podium, maar altijd als een gecondenseerde, gekozen variant van jezelf. Het kost tijd om die te vinden. Als ik naar mezelf kijk, kan ik mezelf best een saaie, serieuze gast vinden. Dan vraag ik me af: wanneer vinden mensen mij grappig? Als ik heel kwaad word bijvoorbeeld, of iets in het absurde trek.’

Comedy is voor hem een poging om zijn artistieke en commerciële werk te verenigen. ‘Bij toneel neem ik mezelf en mijn eigen artistieke onderzoek als uitgangspunt. Ik heb ooit gezegd: toneelpubliek wil helemaal niet krijgen wat het denkt te willen krijgen. Als je het publiek geeft wat het wil, dan wordt een voorstelling statisch.’ Bij comedy wil ik het publiek juist wél geven wat ze willen. Dus als ik grappen bedenk, check ik eerst wat mijn zusjes ervan vinden. Pas als zij iets grappig vinden, ga ik kijken wat ik er zelf van vind.’

Stand-upcomedy noemt hij de eerlijkste vorm van toneel. ‘Ik hoef aan niemand verantwoording af te leggen, behalve aan mezelf en het publiek. Het kan ook dodelijk zijn. Veel collega-acteurs zeggen: ik zou dat nooit durven. Soms is iets totaal niet grappig en blijft iedereen doodstil. Dan ga ik helemaal kapot op het podium. En dan moet je door, ga je toch weer gek doen. Ik wil het graag, maar ik merk dat comedy niet zo vanzelf gaat als toneelspelen.’

Phi Nguyen, twijfelaar (1984-heden)

En dus stond hij begin deze zomer bijna op het punt om ermee te stoppen. ‘Ik dacht: het is toch niets voor mij. Maar dat mechanisme herken ik inmiddels, dat denk ik met toneel ook heel vaak. Ik vind het moeilijk als dingen vaststaan. Maar of dat een probleem is? Ik twijfel veel, maar uiteindelijk geef ik nooit op.’

Meer dan met het toneelspelen zelf, heeft hij moeite met de sector waarvan hij deel uitmaakt. ‘Als ik theatermensen weer hoor roepen dat er geld uit het zorg- of woningpotje naar de kunst moet, dan denk ik meteen: tering man, ik ga stoppen.’

Ook over het spelen van Ping Ping heeft hij getwijfeld. Zeker naarmate er meer kritiek kwam op het in gebrekkig Nederlands pratende personage. ‘Ik ben zelfs twee jaar helemaal gestopt met het spelen van Ping Ping. Mensen vonden het racistisch. Maar waarom, konden ze nooit goed uitleggen. Vanwege dat accent? Denken die mensen dat het verdwijnen van personages als Ping Ping het racismeprobleem oplost? Ik heb als Ping Ping meer dan honderdtienduizend volgers op TikTok. Dat publiek is zoveel diverser dan dat van al die makers die er kritiek op hebben. Vind ik prima, maar ik ga hun toch ook niet vertellen dat ze moeten stoppen.’

Hij zet zich af tegen het idee dat hij een rolmodel voor een gemarginaliseerde groep moet zijn. ‘Wie naar mijn carrière kijkt, ziet dat je echt alles kunt doen met dit uiterlijk, met welk uiterlijk dan ook. Toneel, comedy, koken. Ik doe die dingen, en mensen kunnen daarnaar kijken. En verder ben ik niemands woordvoerder.’

LAATSTE LOUIS EN THEO D’OR

De Louis d’Or wordt zondagavond (17/09/2023) uitgereikt tijdens het Gala van het Nederlands Theater. Phi Nguyen neemt het op tegen Sanne den Hartogh en Eelco Smits. Voor de Theo d’Or (beste vrouwelijke hoofdrol) zijn Nadia Amin, Mariana Aparicio, Yela de Koning en Jip Smit genomineerd. De acteerprijzen, die sinds 1955 bestaan, worden zondag voor het laatst in de huidige vorm uitgereikt. Vanaf volgend jaar wordt er bij de Toneelprijzen geen onderscheid meer gemaakt in gender, in navolging van de Gouden Kalveren (genderneutraal sinds 2021) en de Gouden Televizier-Ring (sinds 2022).

Sander Janssens
Beeld: Lin Woldendorp

Bron: de Volkskrant, 15 september 2023

________

Update:

De belangrijkste Nederlandse toneelprijzen, de Theo D'or en de Louis D'or, gaan dit jaar naar Mariana Aparicio en Eelco Smits. Aparicio kreeg de prijs op het Gala van het Nederlands Theater voor haar rol in De Jaren van het Nationale Theater. Smits werd onderscheiden voor zijn rol in Geschiedenis van geweld van Toneelschuur Producties.

De jaren, dat is gebaseerd op het gelijknamige boek van de Franse Nobelprijswinnaar Annie Ernaux uit 2008, werd afgelopen jaar al veelvuldig geprezen. Aparicio speelt in het stuk over het verstrijken van de tijd een jongvolwassen Annie, die begin jaren 60 een ongewenste zwangerschap moet laten afbreken op een keukentafel omdat abortus destijds in Frankrijk illegaal was.

(Bron: NOS.nl, 18/09/2023)

Direct link: https://caidinh.com/Archiefpagina/Cultuurmaatschappij/Interview/interviewacteurphinguyen.html