Lam Ngo

Het verhaal van de heer Henk van der Velde

Inleiding: Lam Ngo (LN) interviewt de heer Henk van der Velde (HvdV), een van de oprichters en tevens voorzitter van Stichting ZOA vluchtelingenzorg, in 1973 nog bekend als Hulp aan Vietnamese Vluchtelingen. Hij heeft deze organisatie in 1973 samen met twee studenten opgericht en is er tot 1983 actief in bezig geweest. De organisatie bood hulp aan vluchtelingen in Zuid-Vietnam en aan Bootvluchtelingen uit Vietnam. In 2014 heeft het Koning Willem Alexander hem benoemd tot Ridder in Orde van Oranje Nassau.

Hij spreekt zijn waardering uit dat de website “Onvertelde Verhalen” de bewogen geschiedenis van de Vietnamese bootvluchtelingen wil doorvertellen. “Geschiedenis kunnen we niet, maar moeten we ook niet vergeten” aldus Henk.

***

LN: Dag meneer Henk van der Velde, we zijn erg blij dat u hebt geaccepteerd om dit interview te geven. Wilt u allereerst in het kort iets vertellen over hoe u al sinds 1973 bent betrokken geraakt met de Vietnamese vluchtelingen?

HvdV: Ja hoor, dat wil ik graag doen. In de jaren 70 van de vorige eeuw was er veel te lezen over de Vietcong – Vietnam – Amerikaanse leger – Bombardementen en nog veel meer. Bijna elke dag was het drama van de oorlog wel in het nieuws. Vele Nederlanders vonden het in die jaren maar een “ver-van-mijn-bed” nieuws. In Nederland was Medisch Comité Vietnam- Nederland actief met het inzamelen van gelden voor een aantal projecten in Noord-Vietnam. Zo werden er door de steden Amsterdam – Rotterdam – Utrecht en Groningen steden geadopteerd in Noord-Vietnam en mee door acties ondersteunt. Groningen adopteerde Thái Bình en voor deze stad werd er in 1973 een speciale actieweek gehouden met een huis-aan-huis collecte. Ter voorbereiding werd wethouder Niemeijer naar Parijs gestuurd naar de (Noord) Vietnamese ambassade voor informatie. Deze eenzijdige voorlichting stuitte een aantal jongeren/ studenten in Groningen tegen de borst. Ze hadden juist een artikel in het Nederlands Dagblad gelezen van buitenland redacteur Aad Kamsteeg. Hij had een reis door Zuid-Vietnam gemaakt en o.a. het vluchtelingenkamp AN LOI bezocht. Daarvan werd een indrukwekkende verslag weer gegeven in de krant. Ze waren gevlucht uit AN LỘC voor de Việt Cộng die vele doden onder deze groep Vietnamezen hadden gemaakt. De studenten spraken af om een protestbrief aan de burgemeester van Groningen te overhandigen. In de protestbrief werd bezwaar gemaakt tegen de reis van wethouder Niemeijer en aandacht gevraagd voor vluchtelingen in Zuid Vietnam en dan met name die van AN LỢI. De burgemeester hebben we thuis opgezocht, deed de deur wel open, maar wilde ons verder niet te woord staan. Heb mijn voet tussen de deur gezet om zo de protestbrief achter te laten. Toen hebben we dezelfde avond in oktober 1973 besloten om zelf een actie te starten voor hulp aan de vluchtelingen in Zuid-Vietnam. Met nog twee studenten zijn daarop met actie gestart. Overleg gehad met andere politieke jongeren organisaties. Bij het eerste overleg was o.a. Johan Remkes van de JOVD ook aanwezig. We kregen ongelooflijk veel ondersteuning. Dat kwam mede door het grote aantal prominente personen, die toetraden tot het Comité van Aanbeveling. De giften begonnen op gang te komen. De tijd na oktober werd gebruikt om de organisatie goed neer te zetten. Mede bestuursleden uit andere politieke jongeren organisaties traden toe. En in juni 1974 werd besloten om een afvaardiging van het bestuur, Steven Paas, bestuurslid en journalist en Henk van der Velde, voorzitter van de inmiddels opgerichte Stichting Hulp aan Vluchtelingen in Zuid Vietnam, naar Zuid-Vietnam te sturen voor onderzoek voor projecten in o.a. AN LOI. De reis was voorbereid door Johan Compagnen die samen met zijn vrouw Anneke werkzaam waren in Zuid Vietnam. En vloeiend Vietnamees spraken. Bezoeken aan een ministerie van minderheden, Nederlandse ambassade en naast AN LỢI ook projecten bezocht in Pleiku en Đà Lạt. In Đà Lạt o.a. een bezoek aan een prachtige zijderups – project. De Nederlandse ambassadeur van Dongen verleende ons alle medewerking. Zo hebben we een indruk en een uitvoerig verslag meegenomen naar Nederland. Publicaties van het verslag zorgden ervoor dat er steeds meer bekendheid kwam over de vluchtelingen in Zuid-Vietnam. Helaas was er ook tegenwerking. We kwamen bijvoorbeeld niet op de collecten lijst van de Protestantse Kerken. Er was een negatief advies gegeven vanuit de Wereldraad van Kerken. Maar verschillende Protestantse kerken hebben toch een collecte voor ons gehouden Ook vanuit de Katholieke kerk ontvingen we bemoedigde ondersteuning en giften.

Affiche van Stichting ZOA

LN: Hoeveel keer bent u in Zuid-Vietnam geweest om vluchtelingen in An Lộc te helpen? en hoe is het gegaan?

HvdV: Voordat de aangeleverde hulpprojecten op gang kwamen, werd de situatie in Zuid-Vietnam er niet beter op. We hadden nog graag een extra bezoek gebracht, maar dat zat er niet in. Vandaar dat we maar één keer Zuid Vietnam hebben bezocht. De contacten en het vervolg van voortgang projecten werd door onze man in Zuid Vietnam door Johan Compagnen begeleid. Projecten als het visproject en het zijderups-project werden verder uitgewerkt. Door de snelle verslechterende situatie in Zuid Vietnam werd het steeds moeilijker. Wij wisten van onze contactpersoon in AN LOI dat Ds. Dieu Hung op de lijst stond voor verbanning naar een heropvoedingskamp bijvoorbeeld. En in een heropvoedingskamp terecht te komen was een schrikbeeld voor veel Vietnamezen.

Henk van der Velde deelde ZOA-hulp uit in An Lợi (1974)     

LN: Wie waren betrokken bij het Comité Hulpverlening Zuid-Vietnam? Waar kwamen de steunen en financiële middelen vandaan?

HvdV: Het bestuur bestond in eerste instantie uit jongeren uit verschillende politieke jongeren organisaties. Later werd het aangevuld uit bekwame bestuurders uit christelijke organisaties. Als één van de eerste ondersteuningen hebben we een grote lijst met namen als Comité van Aanbeveling samen gesteld! Indrukwekkend hoe positief erop werd gereageerd! Mede daardoor werden wij verrast door de vele giften en collecten. Daardoor ontvingen we veel geld om hulp te geven.

ZOA comité van aanbeveling (1973) en een poster met foto van vluchtelingenkamp in Songklah (Thailand)

LN: Hoe werden de opvang en begeleiding van de Vietnamese bootvluchtelingen door ZOA uitgevoerd?

HvdV: En toen kwam 30 april 1975. De val van Zuid-Vietnam. Ik hoor nog de juichkreet van onze toenmalige Minister-President Joop den Uil VIETNAM IS BEVRIJD! Voor velen een totaal verkeerde reactie. Op 3 mei 1975 werd ik naar Bangkok gestuurd om via onze contacten hulp aan te bieden voor opvang van vluchteling uit Zuid Vietnam. Velen vluchten, want velen wisten dat ze uit hun woningen zouden worden verdreven, opgepakt zouden worden en naar heropvoedingskampen werden gestuurd. Maar tegelijk kwam ook de grote vloed van vluchtelingen uit Cambodja op gang. Er was chaos alom in Zuidoost-Azië! De berichten over de vele bootvluchtelingen werd voor ZOA een uitdaging om te helpen. ZOA heeft geholpen in de vluchtelingenkampen in Hong Kong, Filippijnen, Indonesië en in Thailand. Nadat er werd besloten om een internationaal Christelijk Medisch Team (bestaande uit organisaties uit Nederland, Engeland, Duitsland, Noorwegen en Amerika) samen te stellen hebben we verpleegsters en hulpverleners vanuit Nederland uitgezonden naar Thailand, naar Hong Kong, Filippijnen op het eiland Palawan en in Bataan en in Thailand naar Songklah. Zo hebben we op Palawan een eigen CMT team aan het werk kunnen zetten op medisch en onderwijskundig terrein. Ik heb zelf o.a. de kampen in Palawan, Bataan, Songklah en Hong Kong bezocht. In Hong Kong zat een groep bootvluchtelingen, die opgepikt waren door een vrachtschip van Nedlloyd. Zij waren ondergebracht in de gevangenis van Hong Kong. Deze gevangenis was gesitueerd onder de start- en landingsbaan van het vliegveld! We hebben ze in de gevangenis kunnen bezoeken en een heel indringend gesprek (via tolk) gehad. Graag naar Nederland was de oproep. Uiteindelijk zijn ze doorgestuurd naar Nederland waar deze groep terecht kwam in Groningen! Nog enkele keren contact gehad in Groningen.

LN: Hoe was de samenwerking van ZOA met de Nederlandse overheden, de politieke partijen en andere hulporganisaties (als de Vluchtelingenwerk, rond 1978-1979 bekend als Stichting Vluchtelingenwerk Nederland), en ook hoe was de houding van ZOA ten opzicht van MCNV bijvoorbeeld?

HvdV: De verhoudingen waren in de 70 er jaren te omschrijven in links en rechts. Was je voor hulp aan Vietnam dan werd dat gezien als hulp aan Noord Vietnam. Wanneer ZOA aandacht vroeg voor hulp aan de vluchtelingen uit Zuid Vietnam, dan werd je neergezet als een rechtse bal die samenwerkte met de Amerikanen. Wij keurden de oorlog zoals Amerika daar heeft gevoerd volledig af, maar de weerzinwekkende acties van de Việt Cộng keurden we natuurlijk ook af! Het nieuws in Nederland werd vaak gekleurd weer gegeven. MCNV moest niets van ons hebben! Met de stichting Vluchtelingwerk Nederland was er alleen op basis van erkenning een enkele keer contact. Een aantal politieke partijen ondersteunden ons. En daarnaast ondersteunden enkele landelijke bladen ons volop. De Telegraaf heeft in enkele redactionele hoofdartikelen ons vaak genoemd met verzoek om een bijdrage te geven op onze rekening nummer.

Henk van der Velde ontving een verbroederingsring (1974)

LN: Uw organisatie had ook Vietnamese medewerkers aangenomen? Hoe was de samenwerking met deze medewerkers? Wat waren hun bijdragen?

HvdV: Toen uiteindelijk de roep kwam om in Nederland een aantal Vietnamese Bootvluchtelingen toe te laten heeft ZOA daar volop aan meegewerkt. Ondanks dat er vanuit linkse kringen breed protest kwam. “Ze hadden toch samengewerkt met de Amerikanen…”  Het resulteerde in een eerste groep Bootvluchtelingen, die op Schiphol aankwamen. Een mager ontvangst comité stond klaar om hen te verwelkomen. Heb zelf de eerste groep achter de douane mogen verwelkomen en hen in de bus naar Ureterp, waar men werd opgevangen, te begeleiden. Daar was de aandacht vanuit de pers overweldigend, zodat ik in de deuropening van de bus de pers vriendelijke verzocht om hen door te laten en dat ik voor hen een moment later zou inpassen. Voor ZOA was het duidelijk een opdracht om voor deze groep en latere bootvluchtelingen ondersteuning te geven. Dat heeft er toe geleid dat ZOA een eigen maatschappelijk dienst heeft ingesteld met 4 fte’s. Een hele opgave, volledig vanuit giften opgezet en bekostigd! twee Vietnamezen traden toe tot de maatschappelijke dienst, waaronder Trịnh Vĩnh Bình. Als team, een Vietnamees en een Nederlander, ondersteunden we de Vietnamezen. De maatschappelijk dienst werd vaak om advies gevraagd door o.a. gemeenten in verband met huisvesting bijvoorbeeld. En als tussenschakel voor de kinderen bij plaatsing op scholen.

LN: U hebt Trịnh Vĩnh Bình (*) later ook gesteund in zijn kwestie met de Vietnamese overheden? Wat hebt u voor hem gedaan?

HvdV: We hebben zoveel als mogelijk was Trịnh Vĩnh Bình ondersteuning gegeven. Zo nu en dan kreeg ik een telefoontje van Bình. Met twee woorden hoorde ik dat hij was. Ook nu nog zou ik na zo vele jaren de stem van Bình herkennen. We hebben in oktober 2010 een bijeenkomst van VNO bezocht, waar de Vietnamese premier Phan Văn Khải, op bezoek in Nederland, het woord zou voeren. We hadden de keus publiek bezwaar maken tegen zijn bezoek of een gelegenheid aangrijpend voor aandacht aan zaak Bình. We hebben voor het laatste gekozen. Aan het einde van zijn toespraak ben ik bij de uitgang gaan staan en wierp me voor de premier en overhandigde hem een stapel papieren over Bình. Met indringend verzoek hier iets aan te doen. Dat ging buitengewoon snel en voor de premier onverwacht. Daarna werd ik door beveiliging weggeleid.

LN: Hoe voelt u nu als ik met u spreek over uw betrokkenheden met Vietnam en Vietnamese bootvluchteling enkele decennia geleden?

HvdV: Mijn hart is bij de Aziatische bevolking. Nog steeds heeft dat een bijzonder plekje in mijn hart! Jammer dat er weinig mogelijkheden waren om verder contact te onderhouden. Maar het plekje blijft!

LN: ZOA is een christelijke noodhulp- en wederopbouworganisatie voor mensen in crisisgebieden. In bepaalde kringen zijn sommige mensen huiverig tegenover het mogelijke evangeliseren. Hoe reageert u hierop?

HvdV: Deze vragen hebben we vanaf onze start van hulp aan de Zuid-Vietnamese vluchtelingen moeten beantwoorden. Wij bieden hulp aan onze naaste en in dit geval was dat wij hulp boden aan de Vietnamese bootvluchtelingen. Aan alle Zuid-Vietnamezen, ongeacht hun religie. “Zie om naar hen die in nood zijn. En doe goed! “

LN: Bedankt dat u de tijd heeft genomen om heel duidelijk te beantwoorden. We wensen alle zegeningen voor u en uw gezin toe.

HvdV: Heb het graag gedaan! We moesten over een aantal onderdelen van uw vraag wel even goed nadenken. Zie met belangstelling het vervolg van “Onvertelde Verhalen” tegemoet. En wens u en de uwen alle zegeningen toe.

.

Lam Ngo

Bron: Onvertelde verhalen, 03.12.2021

__________

*) Tijdens zijn zakendoen in Vietnam raakte Trinh Vinh Binh verstrikt in een zaak die hij als een “onrechtvaardig oordeel” beschouwde. Hij zat vijf maanden ‘vernederende’ gevangenisstraf in Vietnam. Bron:

Direct link: https://caidinh.com/Archiefpagina/Cultuurmaatschappij/Interview/hetverhaalvanhenkvdvelde.htm