Lê Ngọc Vân


Nhà xuất bản Tự Do được giải Prix Voltaire 2020 của IPA

Một số tác phẩm đã được Nxb Tự Do ấn hành

Hiệp hội các Nhà xuất bản Quốc tế (International Publishers Associations – IPA) vào ngày 03.06.2020 đã có buổi công bố giải Prix Voltaire 2020 qua hình thức livestream (do những qui định ngừa dịch Covid-19 nên không thể làm theo hình thức thông thường). Giải đã được trao cho Nhà xuất bản Tự Do.

Nhà xuất bản Tự Do, một nhà xuất bản ‘chui’ do một nhóm nhà báo và người hoạt động trong nước không muốn nêu tên, được thành lập vào tháng 2 năm 2019, với mục đích phổ biến những tác phẩm theo chiều hướng ‘giáo dục khai phóng và tự do về thông tin’. Không muốn bị chi phối bởi hệ thống kiểm duyệt có chỉ đạo từ đảng Cộng sản, các sách do nxb Tự Do phát hành theo hình thức ‘chui’, đa số theo dạng online phổ biến miễn phí, một số sách được in và phân phối hạn chế trong khả năng. Tới nay, nxb Tự Do đã cho ra đời khoảng 30 tác phẩm, ngoài các bản phổ biến trên mạng, còn có 25.000 bản in. Với 2 cơ sở ấn loát, nxb Tự Do thực hiện được khoảng 100 ấn bản mỗi ngày. Người ta biết đến nxb Tự Do qua nhà báo Phạm Đoan Trang, đại diện và là phát ngôn viên của nxb Tự Do.

Phạm Đoan Trang, nguyên là phóng viên của VNExpress từ 2000 đến 2013, và nhiều tờ báo khác tại Việt Nam và là một blogger được nhiều người theo. Tới năm 2014, cô thấy trách nhiệm đúng đắn của nhà báo là phải tường thuật trung thực những gì đang xảy ra, từ đó cuộc đời cô đã rẽ sang hướng khác, qua việc viết và xuất bản những tác phẩm mang tính đấu tranh, cùng một số luật gia thành lập trang mạng luatkhoa.org. Tác phẩm “Chính Trị Bình Dân” ra mắt năm 2017 đã làm cô bị nhiều áp lực từ chính quyền, các phương tiện liên lạc, phổ biến cũng như in ấn bị phá rối, riêng cô phải lẩn trốn. Phạm Đoan Trang trước đây đã được một số giải như Homo Homini (2017, do tổ chức People in Need), giải Tự do Báo chí (2019, do tổ chức Phóng viên Không Biên Giới, hạng mục Impact).

Ông Kristenn Einarsson, Chủ tịch Ủy ban Tự do Xuất bản của IPA, cho biết: “Công việc của Nhà xuất bản Tự Do ở Việt Nam như một nhà xuất bản chui, đưa sách đến cho công chúng trong điều kiện bị đe dọa và phải chịu rủi ro an toàn cá nhân, không thể gọi tên là gì khác ngoài một niềm cảm hứng. Cộng đồng xuất bản thế giới ghi nhận sự can đảm của họ và sẽ ủng hộ họ bằng mọi cách họ có thể làm được”.

Nghe Phạm Đoan Trang, đại diện LPH (Nhà xuất bản Tự Do) phát biểu lời cám ơn tổ chức IPA

Giải thưởng Prix Voltaire có trị giá 10.000 quan Thụy Sĩ (khoảng 9.300 euro). Hiệp hội các Nhà xuất bản Quốc tế, có trụ sở ở Genève (Thụy Sĩ), được thành lập vào năm 1896 với mục đích thúc đẩy và bảo vệ quyền xuất bản và nâng cao nhận thức về xuất bản trong bối cảnh phát triển kinh tế, văn hóa và chính trị. Hiệp hội tích cực phản đối kiểm duyệt và cổ võ cho việc bảo vệ tác quyền và tự do xuất bản, xóa nạn mù chữ trên toàn thế giới. Năm 2011, Hiệp hội IPA đã trao giải Freedom to Publish (1) cho Nhà xuất bản Giấy Vụn, cũng là một nhà xuất bản ‘chui’ do nhà thơ Bùi Chát và một số văn nghệ sĩ trong nhóm Mở Miệng thành lập năm 2002 (2).

Cũng nên biết thêm là ở Việt Nam đã có nhiều nhà xuất bản ‘chui’ trước Giấy Vụn và Tự Do, nhưng đại đa số chỉ xuất bản và phổ biến một số nhỏ những tác phẩm của vài cá nhân trong nhóm thành lập.

.

Lê Ngọc Vân
(06.2020)

______

Ghi chú của BBT Cái Đình:

(1) Vào năm 2016, IPA đã đổi tên giải ‘Freedom to Publish Prize’ thành giải ‘IPA Prix Voltaire’, lấy cảm hứng từ nhà văn, kiêm sử gia và triết gia François-Marie Arouet (bút hiệu Voltaire), ông cổ súy cho tự do tôn giáo và tự do ngôn luận, ông đã sống nhiều năm tại Genève, cũng là nơi IPA đặt trụ sở.

(2) Tập thơ “Bài Thơ Một Vần” của Bùi Chát đã được dịch ra tiếng Anh và xuất bản tại Hòa Lan năm 2010 – xem giới thiệu tác phẩm:


Cái Đình - 2020