Lê Ngọc Vân

Giáo sư Ngô Bảo Châu được trao tặng huy chương Toán học Field 2010

Ngày 29/08/2010, tại Haiderabad (Ấn Ðộ), huy chương Toán học Field 2010 đã được trao cho giáo sư Ngô Bảo Châu, cho những công trình nghiên cứu về toán học của ông, trong đó quan trọng nhất là chứng minh Bổ đề cơ bản của Langlands và Diana Shelstad (Năm 2004, Ngô Bảo Châu đã được giải Clay sau khi chứng minh bổ đề này cho các nhóm unita). "Chương trình Langlands", lãnh vực nghiên cứu của Ngô Bảo Châu, là một công trình đồ sộ nhằm thống nhất số học và hình học.

Ngô Bảo Châu (sinh ngày 28/06/1972) là một học sinh xuất sắc về toán từ nhỏ. Năm 15 tuổi, ông đã được thâu nhận vào trường chuyên toán ở Việt Nam. Ông là sinh viên Việt Nam đầu tiên nhận hai huy chương vàng trong cuộc thi Oplympic về toán học (International Mathematical Olympiad lần thứ 29 ở Canberra – Úc, với số điểm tuyệt đối 42/42, và lần thứ 30 ở Braunschweig – Ðức).

Sau trung học, Ngô Bảo Châu được học bổng du học ở Budapest (Hungary), nhưng sau khi chế độ cộng sản sụp đổ ở Ðông Âu, chính phủ Hung chấm dứt cấp học bổng cho sinh viên Việt Nam. Ông được Ðại học Paris VI đề nghị cấp học bổng để có thể học thêm, nhưng ông đã chọn trường nổi tiếng Ecole Normale Supérieur (Paris) để học. Năm 1997, sau khi bảo vệ luận án toán học, ông được Ðại học Paris-Sud (Orsay) bổ nhiệm làm Giáo sư Toán học. Sau đó ông được Viện nghiên cứu khoa học cao cấp tại Princeton ở Hoa Kỳ (Institute for Advance Study) mời sang làm giáo sư. Viện này là nơi quy tụ của nhiều nhà toán học và nhà vật lý hàng đầu thế giới, trong đó nhiều người từng đoạt giải Nobel và giải Fields. “Nếu không có thời gian làm việc tại Princeton rất có thể bổ đề cơ bản chưa được hoàn thành vào thời điểm này", ông cho biết trong một cuộc phỏng vấn khi được đón tiếp ở Việt Nam sau khi nhận giải.

Huy chương Field là một huy chương cao quý trong ngành Toán học, được trao 4 năm một lần cho hai tới bốn nhà toán học dưới 40 tuổi có công trình nghiên cứu kiệt xuất về toán. Cùng với Ngô Bảo Châu, ba nhà toán học đã được vinh danh trong lần này: Elon Lindenstrauss (Israel), Stanislav Smirnov (Nga) và Cédric Villani (Pháp).

Sau khi nhận giải, Ngô Bảo Châu đã được Ðại học Chicago nhận làm giáo sư. Ông từ chối những ưu đãi Việt Nam hứa dành cho ông nếu ông về nước làm việc. Ông sẽ dùng số tiền của giải (15.000 USD) để thành lập một Quỹ khuyến học. Ngô Bảo Châu hiện mang quốc tịch Pháp.

Ngô Bảo Châu là một ‘hiện tượng’ khá lạ trong sinh hoạt truyền thông người Việt thế giới, Rất ít người được cả cộng đồng người Việt hải ngoại lẫn báo chí ở Việt Nam vinh danh một cách trân trọng và rầm rộ ca ngợi, mặc dù ông đã viết một số bài với nội dung phê phán một vài chính sách Việt Nam đang áp dụng, như vụ khai thác quặng bauxite. Một câu phát biểu của ông đã được cả hai phía trích đăng là: "Xin thưa, bám theo lề là việc của con cừu, không phải việc của con người tự do", để trả lời cho thắc mắc ông là người ‘lề trái’ hay ‘lề phải’.

Lê Ngọc Vân