Nam Le

Fragment uit ‘Love and Honour and Pity and Pride and Compassion and Sacrifice '
Het eerste verhaal in ‘The Boat'

...My father was drawn to weakness, even as he tolerated none in me. He was a soldier, he said once, as if that explained everything. With me, he was all proverbs and regulations. No personal phone calls. No female friends. No extracurricular reading. When I was in primary school, he made me draw up a daily ten-hour study timetable for the summer holidays, and punished me when I deviated from it. He knew how to cane me twenty times and leave only one black-red welt, like a brand mark across my buttocks. Afterward, as he rubbed tiger balm on the wound, I would cry in anger at myself for crying. Once, when my mother let slip that durian fruit made me vomit, he forced me to eat it in front of guests. Doi an muoi cung ngon : Hunger finds no fault with food. I learned to hate him with a straight face.

When I was fourteen, I discovered that he had been involved in a massacre. Later, I would come across photos and transcripts and books; but there, at a family friend's party in suburban Melbourne, and then, it was just another story in a circle of drunken men. They sat cross-legged on newspapers around a large blue tarpaulin, getting smashed on cheap beer. It was that time of night when things started to break up against other things. Red faces, raised voices, spilled drinks. We arrived late and the men shuffled around, making room for my father.

"Thanh! Fuck your mother! What took you so long – scared, no? Sit down, sit down."

"Give him five bottles." The speaker swung around ferociously. "We'll let you off, everyone here's had eight, nine already."

For the first time, my father let me stay. I sat on the perimeter of the circle, watching in fascination. A thicket of Vietnamese voices, cursing, toasting, braying about their children, making fun of one man who kept stuttering, "It has the power of f-f-five hundred horses!" Through it all my father laughed good-naturedly, his face so red with drink he looked sunburned. Bowl and chopsticks in his hands, he appeared somewhat childish sitting between two men trading war stories. I watched him as he picked sparingly at the enormous spread of dishes in the middle of the circle. The food was known as do nhau : alcohol food. Massive fatty oysters dipped in salt-pepper-lemon paste. Boiled sea snails, large grilled crab legs. Southern-style bitter shredded chicken salad with brown, spotty rice crackers. Someone called out my father's name; he had set his chopsticks down and was speaking in a low voice:

"Heavens, the gunships came first, rockets and M60s. You remember that sound, no? Like you were deaf. We were hiding in the bunker underneath the temple, my mother and four sisters and Mrs. Tran, the baker, and some other people. You couldn't hear anything. Then the gunfire stopped and Mrs. Tran told my mother we had to go up to the street. If we stayed there, the Americans would think we were Viet Cong. 'I'm not going anywhere,' my mother said. 'They have grenades,' Mrs. Tran said. I was scared and excited. I had never seen an American before."

It took me a while to reconcile my father with the story he was telling. He caught my eye and held it a moment, as though he and I were sharing a secret. He was drunk.

"So we went up. Everywhere there was dust and smoke, and all you could hear was the sound of helicopters and M16s. Houses on fire. Then through the smoke I saw an American. I almost laughed. He wore his uniform so untidily – it was too big for him – and he had a beaded necklace and a baseball cap. He held an M16 over his shoulder like a spade. Heavens, he looked nothing like the Viet Cong, with their shirts tucked in and buttoned to their chins even after crawling through mud tunnels all day."

He picked up his chopsticks and reached for the tiet canh – a specialty – mincemeat soaked in fresh congealed duck blood. Some of the other men were listening now, smiling knowingly. I saw his teeth, stained red, as he chewed through the rest of his words: "They made us walk to the east side of the village. There were about ten of them, about fifty of us. Mrs. Tran was saying, 'No VC no VC.' They didn't hear her, over the sound of machine guns and the M79 grenade launchers. Remember those? Only I heard her. I saw pieces of animals all over the paddy fields, a water buffalo with its side missing – like it was scooped out by a spoon. Then, through the smoke, I saw Grandpa Long bowing to a GI in the traditional greeting. I wanted to call out to him. His wife and daughter and granddaughters, My and Kim, stood shyly behind him. The GI stepped forward, hit the top of his head with the rifle butt, and then twirled the gun around and slid the bayonet into his neck. No one said anything. My mother tried to cover my eyes, but I saw him switch the fire selector on his gun from automatic to single-shot before he shot Grandma Long. Then he and a friend pulled the daughter into a shack, the two little girls dragged along, clinging to her legs.

"They stopped us at the drainage ditch, near the bridge. There were bodies on the road, a baby with only the bottom half of its head, a monk, his robe turned pink. I saw two bodies with the ace of spades carved into the chests. I didn't understand it. My sisters didn't even cry. People were now shouting, 'No VC no VC,' but the Americans just frowned and spat and laughed. One of them said something, then some of them started pushing us into the ditch. It was half full of muddy water. My mother jumped in and lifted my sisters down, one by one. I remember looking up and seeing helicopters everywhere, some bigger than others, some higher up. They made us kneel in the water. They set up their guns on tripods. They made us stand up again. One of the Americans, a boy with a fat face, was crying and moaning softly as he reloaded his magazine. No VC no VC. They didn't look at us. They made us turn around and kneel down in the water again. Then they started shooting, and I felt my mother's body jumping on top of mine; it kept jumping for a long time, and then everywhere was the sound of helicopters, louder and louder like they were all coming down to land, and everything was dark and wet and warm and sweet."

The circle had gone quiet. My mother came out from the kitchen, squatted behind my father, and looped her arms around his neck. This was a minor breach of the rules. "Heavens," she said, "don't you men have anything better to talk about?"

After a short silence, someone snorted, saying loudly, "You win, Thanh. You really did have it bad!" and then everyone, including my father, burst out laughing. I joined in unsurely. They clinked glasses and made toasts using words I didn't understand.

Maybe he didn't tell it exactly that way. Maybe I'm filling in the gaps. But you're not under oath when writing a eulogy, and this is close enough. My father grew up in the province of Quang Ngai, in the village of Son My, in the hamlet of Tu Cung, later known to the Americans as My Lai. He was fourteen years old...

Nam Le

*****

Fragment uit: ‘Liefde en Eer en Medelijden en Trots en Mededogen en Opofferingsgezindheid'

…Mijn vader werd tot zwakheid aangetrokken, al tolereerde hij die niet bij mij. Hij was een soldaat, zei hij ooit, alsof dat alles verklaarde. Als het om mij ging, was hij een en al spreekwoorden en voorschriften. Geen privételefoongesprekken. Geen vriendinnen. Geen boeken buiten het schoolprogramma. Toen ik op de basisschool zat, liet hij me voor de zomervakantie een studieprogramma samen­stellen dat me dagelijks tien uur bezighield, en hij strafte me als ik ervan afweek. Hij kon me twintig keer met de rotting geven en maar een donkerrode streep achterlaten, als een brandmerk op mijn ach­terste. Als hij vervolgens tijgerbalsem op de wond smeerde, huilde ik aan woede omdat ik moest huilen. Een keer, toen mijn moeder zich liet ontvallen dat ik van doerians moest overgeven, dwong hij me er een te eten waar gasten bij waren. Doi an muoi cung ngon. Wie honger heeft, eet alles. Ik leerde hem met een onbewogen gezicht te haten.

Op mijn veertiende ontdekte ik dat hij bij een bloedbad was geweest. Later stuitte ik op foto's, verslagen en boeken; maar die avond, daar, op een feestje van huisvrienden in een buitenwijk van Melbourne, was het gewoon een van de verhalen die in een kring van dronken mannen werden opgedist. Ze zaten in kleermakerszit op kranten rondom een groot blauw zeildoek te bezatten aan goedkoop bier. Het was dat uur van de avond waarop het ene na het andere onderwerp wordt aangesneden. Rode gezichten, luide stemmen, ge­morste drank. Wij waren laat, en de mannen schoven op om plaats te maken voor mijn vader.

‘Thanh! Hoerenzoon! Waar bleef je nou... Je kneep hem zeker, hè? Ga zitten, ga zitten.'

‘Geef hem vijf flesjes.' De spreker zwaaide woest heen en weer. ‘En dan kom je er nog gemakkelijk van af, iedereen hier heeft er al acht, negen op.'

Voor her eerst liet mijn vader me erbij blijven. Ik zat net buiten het kringetje en keek gefascineerd toe. Een ratjetoe van Vietnamese stemmen die vloekten, toostten, opschepten over de kinderen, en de draak staken met de man die stotterend herhaalde: ‘Zo sterk als v-v-­vijfhonderd paarden!' Daardoorheen lachte mijn vader goedhartig, zijn gezicht zo rood van de drank dat het leek alsof hij te lang in de zon had gezeten. Met de kom en de rijststokjes in zijn handen had hij, zoals hij daar tussen twee mannen die oorlogsverhalen uitwis­selden in zat, iets kinderlijks. Ik zag hoe hij zich spaarzaam van her enorme feestmaal op de schalen in het midden van de kring bedien­de. Her voedsel werd do nhau genoemd: hapjes voor bij de drank. Enorme, vette oesters die in een prutje van zout, peper en citroen werden gedoopt. Gekookte zeeslakken, zo groot als biljartballen. Een Southern-style kipsalade die droop van de azijn en met gespikkelde bruine rijstwafels werd gegeten. Iemand riep de naam van mijn vader; die had zijn rijststokjes neergelegd en sprak met een zachte stem:

‘Goeie genade, eerst kwamen de helikopters, met raketten en M60's. Jullie herinneren je dat geluid toch nog wel? Oorverdovend. We schuilden in de bunker onder de tempel, mijn moeder en vier zussen, plus mevrouw Tran, de bakker en nog war andere mensen. Je hoorde niets meer. Toen stopte her kanonvuur, en mevrouw Tran zei tegen mijn moeder dat we de straat op moesten gaan. Als we daar bleven, zouden de Amerikanen denken dat we Vietcong waren. “Ik ga helemaal nergens heen,” zei mijn moeder. “Ze hebben handgra­naten,” zei mevrouw Tran. Ik was bang en opgewonden. Ik had nog nooit een Amerikaan gezien.'

Her duurde even voordat ik mijn vader kon vereenzelvigen met het verhaal dat hij vertelde. Hij ving mijn blik en hield hem even vast, alsof hij een geheim met me deelde. Hij was dronken.

‘Dus we gingen naar boven. Er was overal stof en rook, en het enige wat je hoorde was het geluid van de helikopters en de M16's. Huizen stonden in brand. Toen zag ik dwars door de rook een Ame­rikaan. Ik moest bijna lachen. Zijn uniform zat slordig, het was te groot voor hem, en hij had een kralenketting om en een honkbal­petje op. Hij droeg een M16 op zijn schouder, als een schop. Goeie genade, hij leek in niets op de Vietcong; hun overhemd was zelfs als ze de hele dag door tunnels hadden gekropen tot aan de hals dicht­geknoopt en in de broek gestopt.'

Hij pakte zijn rijststokjes en nam wat tiet canh – een delicatesse van mincemeat gedrenkt in vers, gestold eendenbloed. Een aantal an­dere mannen luisterde nu ook, met een ingewijde glimlach. Terwijl hij de rest van zijn verhaal weg kauwde, zag ik zijn tanden, met rode vlekken erop:

‘Ze dwongen ons naar de oostzijde van her dorp te lopen. Zij waren met een mannetje of tien, onze groep bestond uit ongeveer vijftig mensen. Mevrouw Tran zei: “Geen VC, geen VC.” Ze hoorden haar niet, ze kwam met boven het lawaai van de machinegeweren en M79-granaatwerpers uit. Herinneren jullie je die herrie? Ik was de enige die haar hoorde. Overal in de rijstvelden lagen delen van dieren, ik zag een buffel zonder flank - alsof die er met een lepel uitgeschept was. Toen zag ik door de rook dat Opa Long met een traditionele buiging een soldaat begroette. Ik wilde hem roepen. Zijn vrouw, zijn dochter en zijn kleindochters My en Kim stonden verlegen achter hem. De soldaat deed een stap naar voren, tikte met de achterkant van het geweer op zijn hoofd, draaide het geweer om en stak de bajonet in zijn keel. Niemand zei iets. Mijn moeder pro­beerde mijn ogen te bedekken, maar ik zag dat hij voor hij Oma Long doodschoot zijn M16 van automatisch vuren op schot-voor­-schot omzette. Daarna sleepten hij en een vriend de dochter een schuurtje in; de twee meisjes klampten zich aan haar benen vast en werden meegesleurd.

‘Bij de sloot, in de buurt van de brug, moesten we blijven staan. Er lagen lijken op de weg; een baby met alleen nog de onderste helft van zijn hoofd, een monnik wiens gewaad roze kleurde. Ik zag twee lijken bij wie een schoppenaas in de borst was gekerfd. Ik begreep het niet. Mijn zussen huilden niet eens. Mensen riepen nu: “Geen VC, geen VC,” maar de Amerikanen fronsten hun wenkbrauwen, spuugden op de grond en lachten. Een van hen zei iets en een paar anderen duwden ons de sloot in. Die stond halfvol modderig water. Mijn moeder sprong erin en tilde mijn zussen erin, een voor een. Ik herinner me dat ik omhoogkeek en overal helikopters zag, sommige groter dan andere, weer andere hoger in de lucht. Ze dwongen ons in het water te knielen. Ze zetten hun geweren op statieven. We moesten weer gaan staan. Een van de Amerikanen, een jongen met een dik gezicht, huilde en kreunde zacht terwijl hij zijn magazijn herlaadde. “Geen VC, geen VC.” Ze keken ons niet aan. We moesten ons omdraaien en weer in het water knielen. Toen ze schoten, voelde ik het lichaam van mijn moeder boven op mijn lichaam heen en weer schokken. Het schokte een hele tijd door, en overal klonk het geluid van de helikopters, harder en harder, alsof ze allemaal daalden om te landen, en alles was donker, nat, warm en zoet.'

Her kringetje was stil geworden. Mijn moeder kwam uit de keu­ken, hurkte achter mijn vader en sloeg haar armen om zijn nek. Dar was een kleine schending van de regels. ‘Goeie genade,' zei ze, ‘heb­ben jullie niets beters om over te praten?'

Na een korte stilte snoof iemand en zei luid: ‘Jij wint, Thanh. Jij hebt het pas echt slecht gehad!' Iedereen barstte in lachen uit, mijn vader ook. Ik lachte onzeker mee. Ze klonken en brachten toosten uit met woorden die ik niet begreep.

Misschien heeft hij het niet precies zo verteld. Misschien vul ik de leemtes in. Maar je staat niet onder ede als je een grafrede houdt en dit komt daar dicht bij in de buurt. Mijn vader groeide op in de pro­vincie Quang Ngai, in het dorpje Son My, in het gehucht Tu Cung, dat later bij de Amerikanen bekend zou worden als My Lai. Hij was veertien jaar oud.

(Vertaald door: Paul Witte)
Uit: De Boot.
Originele titel: The Boat
Auteur: Nam Le