Haroon Sheikh
Nederland kan de wereld redden
Haroon Sheikh, politicoloog, filosoof, bestuurskundige.
Nederland kan de wereld redden. Dat klinkt misschien naïef, maar het is serieus bedoeld. In verschillende professionele kringen in ons land komt namelijk een bijzonder krachtig idee op over de toekomstige rol van Nederland in de wereld. Een hoopvol idee dat geen luchtkasteel is, maar voortborduurt op zaken waar wij al goed in zijn. Het is een kans voor onze volgende regering om het tij van angst en isolationisme te keren.
Het eerste dat we moeten opmerken is dat de wereld gevaarlijker wordt. Dat weten we in Europa maar al te goed met allerlei conflicten aan onze grenzen en de vluchtelingen die daardoor naar het continent komen. Omdat dit besef al is doorgedrongen, zien we na jaren van bezuinigingen dat Europese landen hun defensie-uitgaven weer opschroeven. Betere defensie is belangrijk in een gevaarlijke wereld. Daar zullen wij als klein land alleen niet het verschil mee maken. Op een andere manier kan dat wel.
De gevaren nu zijn namelijk anders dan die uit het verleden. Aan de wortel van veel conflicten ligt de natuurlijke omgeving: droogte, mislukte oogsten en tekorten aan water. Egypte en Ethiopië ruziën over een dam in de Nijl en in Centraal-Azië is er strijd om rivieren. In India, China en ook Californië dreigen tekorten aan zoetwater. Meer dan radicalisme is het klimaat de oorzaak van problemen in het Midden-Oosten. Tussen 2006 en 2009 had Syrië last van enorme droogte. Door de slechte oogsten trokken veel arme mensen naar de steden waar zij later tegen Assad in opstand zouden komen. Ik was een tijdje terug op de Future Force conferentie van Defensie waar de film Age of Consequenceswerd vertoond. Die toont aan dat in 2010 droogte in vooral Rusland leidde tot een verbod op de export van graan. De broodprijzen schoten daardoor omhoog in Egypte en Tunesië waar het jaar erop de Arabische lente begon.
En dit is pas het begin. De verwachting is dat de bevolking van Ethiopië, Nigeria en DR Congo verdrievoudigt in 35 jaar. In de loop van deze eeuw passeert de bevolking van Nigeria die van de hele Europese Unie! Dit is dus pas het begin van het fenomeen klimaatvluchtelingen.
Waar ligt de hoop nu? Nederland heeft namelijk twee bouwstenen die tezamen deze problemen bij de wortel aan kunnen pakken. De eerste is onze expertise op het gebied van voedsel en water. Het kleine Nederland is na de VS de grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld. Food Valley in Wageningen is voor voedsel wat Silicon Valley is voor ICT. Watermanagement zit in onze genen. Nederlandse bedrijven en instituten als Deltares leveren expertise van New Orleans tot Ethiopië en Dubai.
De andere bouwsteen is vrede en veiligheid. Den Haag wordt ook wel de ‘juridische hoofdstad van de wereld’ genoemd. Internationale instituten als het ICC, het ICJ en Europol zijn er gevestigd. Niet harde macht, maar neutrale en rechtvaardige veiligheid is onze specialiteit. Nederland heeft expertise op internationale betrekkingen en recht. Een oude traditie die teruggaat tot Spinoza en Hugo de Groot.
Wat nu als we deze twee domeinen aan elkaar verbinden? Dan zetten we voedsel en water niet slechts in voor export of ontwikkelingshulp, maar als onderdeel van een internationale veiligheidsstrategie. Laten we regio’s identificeren waar voedsel- en waterschaarste dreigt voordat het conflict uitbreekt. Het zou een unieke Nederlandse aanpak zijn om de wereld veiliger te maken door niet symptomen, maar oorzaken te bestrijden: IS wegbombarderen lost niets op als de wanhoop blijft. Dit is niet een ‘militair-industrieel complex’, maar een ‘klimaat-veiligheidscomplex’. En het mooie is dat dit geen luchtkasteel is, want het rust op bouwstenen die al stevig staan. We kunnen de wereld dus echt redden, als we een beetje durf en fantasie tonen.
Haroon Sheikh
Uit: NRC, 4/07/2017