Hien Nguyen

‘Wat & Hoe' taalgids Vietnamees

Het is reuze handig als je, op vakantie in een totaal vreemd land, een beetje kan begrijpen wat op de winkelborden of op het menu staat. Of hoe je iets kan kopen, afdingen, hotel regelen, de weg vragen, openbaar vervoer nemen... En nog verder, er ontstaat direct een prettige sfeer zodra je een kort (kennismakings)gesprek kan voeren met de plaatselijke bevolking in hun taal. In die gevallen biedt de taalgids een uitstekende uitkomst. Voor Vietnam zit de taalgids tot voor kort verweven in reisgidsen, wat niet echt praktisch is. Uiteindelijk is er nu een aparte taalgids voor het Vietnamees, een nieuw boek binnen de serie Wat & Hoe Taalgidsen van Kosmos Uitgevers, dat sinds kort in de boekwinkels ligt.

In een 226 pagina's tellend boek in een handzaam formaat is er geprobeerd zoveel mogelijk de reiszigers van een linguïstische bagage te voorzien. In hoofdstuk 1 (Handig om te weten) is vrij uitvoerig uitgelegd over de uitpraak, gerelateerd aan de Nederlandse uitspraak. Gezien de complexiteit van deze monosyllabische taal met 5 toonaccenten (plus één basistoon) en tientallen vreemde klinkerscombinaties is het echter wel raadzaam jouw eigen interpretatie op de uitspraak bij een Vietnamees sprekende persoon te verifiëren en zonodig zelf aanvullende notitie te maken op de eigen manier. Zonder deze hulp slaag je nooit voor de uitspraaktest ‘ Ai bán sò tại bãi biển? ' (Wie verkoopt schelpen op het strand?), zoals in pagina 13 voorstelt. Naast deze uitleg voor de herkenning van de woorden en uitspraak is een zeer beknopte grammatica – de uitleg voor de zinsbouw – gegeven. Het is kort en bondig binnen 3 pagina's, eigenlijk te kort in vergelijking met de omvang van de vocabulaire en van de modelzinnen in het boek. Hoewel veel taaldeskundigen nu tot conclusies zijn gekomen dat de Vietnamees werkwoorden niet de daad maar de staat aangeven, wordt er vaak, bewust of onbewust, de klassieke – op de Franse grammatica gebaseerde – uitleg gekozen, zoals in deze taalgids. Het voordeel hiervan is dat de Nederlandse lezers op deze manier niet in de war worden gebracht met een totaal andere denkwijze, al klopt het stukje over đã en sẽ in pagina 8 (volgens het boek ‘ om aan te geven dat een handeling in het verleden tijd is bebeurd ' resp. ‘ om aan te geven dat een handeling in de toekomstige tijd gaat gebeuren ') niet altijd met wat men daadwerkelijk zou horen in de praktijk. Dit is geen echte fout, want het Vietnamees is vrij flexibel. Een taalgids is bovendien geen taalcursus maar een hulpmiddel voor onderweg. In die zin zou het wellicht makkelijker zijn voor de gebruikers als ze de bekende patronen terug kunnen vinden in de vreemde taal. Ik laat het hierbij aan de auteurs over.

Bij de getallen onbreekt, net als bij veel taal- en reisgidsen, de toevoeging ‘en een half'. Dit woord komt in de praktijk vaker voor dan de auteurs gedacht hadden. Ook ontbreekt hier de verkorte vorm van de getallen die in Vietnam gebruikelijk is: de Vietnamezen korten vaak de getallen met veel nullen aan het eind (bijvoorbeeld 180, 2400, 3,6miljoen…) af. Gelukkig hebben bijna alle winkeliers in Vietnam tegenwoordig een rekenmachine bij zich om de prijs direct af te beelden.

De hoofdstukken in de gids zijn overzichterlijk weergegeven. De modelzinnen zijn onververdeeld in 7 hoofdstukken, elk hiervan vertegenwoordigt een activiteitengroep (ontmoetingen, onderweg, logeren en kamperen, in de stad, naar buiten, gezondheid, in moeilijkheden). De hoofdstukken worden verder ingedeeld in onderdelen voor de specifieke onderwerpen. De belangrijkste of vaak gebruikte zinnen staan keuring in een groen gekleurd vak. Een menukaart met 200 culinaire woorden in het hoofdstuk ‘In de stad' is zeer handig. Bij een aantal onderwerpen (lichaam, fietsen, auto's…) staat een simpele tekening erbij met aanwijzingen ter illustratie. Sommige onderdelen beginnen met een korte, nuttige toelichting. De woordenlijst is tamelijk uitgebreid en is op diverse manieren te raadplegen. Een minpunt van deze woordenlijst is dat er geen uitleg is over de ‘soortwoorden': xe, bánh, tiệm, trái…, de lezers moeten hier over een sterk analytisch vermogen beschikken om het te kunnen ontcijferen. Op de achterzijde cover staan 25 onmisbare zinnen voor een basiscommunicatie (ja, nee, de excuses, de groeten enz.). Ongeveer 80% van de zinnen in het boek zijn gesloten vragen of vragen waarop een zeer beperkt aantal mogelijke antwoorden bestaat. Van reiszigers wordt er namelijk niet verwacht dat zij een langdurig gesprek voeren. Voor hun zijn korte vragen om informatie van belang om te overleven of voor de lol, wat dat betreft voldoet dit boek ruimschoots aan deze behoefte. Ze kunnen bovendien een passende zin in het boek aanwijzen, voor dit doel biedt het boek een rijke mogelijkheden en variaties, die in bijna alle gevallen kunnen zonder probleem toegepast worden. Met een beetje creativiteit en na ontcijfering van de zinsbouw kan je hiermee actief met de taal spelen. De auteur heeft ruim aandacht besteed aan de twee grote dialecten in Vietnam (in het boek wordt als het Hanoi- en het Saigon-dialect genoemd). In de woordenlijst in het laatste deel van het boek vindt men bij een aantal Nederlandse woorden de Vietnamese vertaling in deze 2 dialecten, al is het nog lang niet compleet. Bij ongeveer 50% van de woorden bestaat dit soort verschil, gelukkig worden ze in Vietnam tegenwoordig doorelkaar gebruikt en de meeste Vietnamezen kennen deze ‘dialecten'.

De taalgids Vietnamees is afkomstig van een standaardboekwerk. Hierdoor worden dezelfde hoofdlijn gehouden binnen de serie, ongeacht welk land. Maar juist omdat dit boek een vertaling van de standaard-exemplaar is, zijn er onvermijdelijke missers in gewoontes en samenleving, i.v.m. de verschillen van land tot land. Op pagina 31 staat dat kamperen nog niet in Vietnam gebeurt, terwijl in hoofdstuk 4 (onderdeel 4.2.) wordt er behoorlijk aandacht besteed aan het kamperen, inclusief een uitgebreide tekening van een tent met alle denkbare attributen!!! Onderdeel 6.4. (pagina 138) ‘In de sneeuw' idem dito.

Bij sommige onderdelen rijst de vraag op of dit boek sterk achterhaald is. Telefooncellen met munten zijn helemaal verdwenen uit het straatbeeld van Vietnam (in plaats daarvan zijn er overal privébelhuizen). Dit geldt eveneens voor de telegram en de fax (hoofstuk 5.5.), of voor filmen en video's (hoofdstuk 5.9.): filmrolletjes en videobanden zijn tegenwoordig een zeldzaamheid in Vietnam geworden. Ontwikkeling in technologie maakt de informatieboeken (in dit geval een standaard-exemplaar dat al jaren gebruikt wordt als basis voor de taalgids per land) in rap tempo verouderd. Het Vietnamees verandert ook relatief sneller dan de andere talen in de wereld, mede omdat de Vietnamese taal in Noord- en ZuidVietnam tijdens de oorlog zich in twee aparte richtingen hebben ontwikkeld. 30 jaar na de oorlog verkeert de taal nog steeds in een fusieproces met de natuurlijke selectie. Tòa thị chính (stadhuis), tụy tạng (alvleesklier), máy trả lời (antwoordapparaat), điểm du lịch quan trọng (bezienswaardigheid) enz… behoren tot de woorden die bijna nooit (meer) gebruikt worden.

Het heeft de vertaler zeker veel tijd en energie gekost om de gepaste Vietnamese vertaling te vinden voor de onnodige specifieke woorden en begrippen, bijvoorbeeld witlof, appelmoes, langlaufen, gletsjer, sorbet, spoorboekje…; laat staan de nog moeilijkere woorden (voor de Vietnamezen) zoals Vlaming, pony, linzen, groene kaart, bespreekbureau, uigaanskrant…

*

Al met al, Wat & Hoe Taalgids Vietnamees is een goed boek voor reizigers voor de voorbereiding of voor tijdens de reis. Belangrijke informatie en veel gebruikte zinnen (voor beide gevallen: man tegen vrouw zegt of omgekeer, want één van de lastige punten in het Vietnamees is dat men altijd de aanspreekvorm moet onthouden en gebruiken) zijn makkelijk te vinden. Het boek besteedt veel aandacht aan verschillende omstandigheden, inclusief enkele toestanden die in Vietnam zich nooit voordoen. De ondenkbare onderwerpen, doch wie weet nuttig zijn voor sommigen, worden ook behandeld. Onderdeel 2.7. (Iemand versieren) is een complete flirt-scène voor zowel mannen als vrouwen, van A(anlokken) tot Z(aadlozing), dat maakt het boek uniek.

Hien Nguyen

Klik hier voor de gegevens over dit boek