Hien Nguyen

Spanning loopt op in Zuid-Chinese zee

De Zuid-Chinese zee is altijd één van de gevaarlijkste zeeën in de wereld. Drukke zeerouten van Rusland tot India gaan kriskras door deze zee, langs talrijke eilanden die tot oa. Japan, China (inclusief Taiwan), Vietnam, Fillipijnen, Maleisië, Bruneï en Indonesië behoren. Enkele groepen eilanden veroorzaken al jaren een conflict tussen die landen. In de jaren ’60 van de vorige eeuw, toen olievelden op de zeebodem ontdekt waren (volgens de recente schatting 7,7 miljard vaten olie en 7500 km3 aardgas), werd dat gebied continu zo heet al een brandend olieplatform. Er zijn verschillende naties die deze zee opeisen. China claimt bijna de hele Zuid-Chinese zee als zijn territorium – natuurlijk, omdat China ooit een groot imperium was, omringd door kleine satellietlanden. Nadat deze landen onafhankelijk hebben verklaard, bleef China nog een paar archipels in de Zuid-Chinese zee als Chinese territorium beschouwen, op grond van de VN Zeerechtverdrag in 1962. Twee archipels die altijd het gesprekonderwerp in dat gebied is, zijn de Paraceleilanden en de Spratly eilanden, die halfweg tussen diverse landen (China, Vietnam, Filippijnen...) liggen. In 1974 vochten China en Zuid-Vietnam (Vietnam was tussen 1954 en 1975 verdeeld in het communistische Noord Vietnam en het kapitalistische Zuid Vietnam) een korte oorlog uit over de Paraceleilanden, met de overwinning aan de Chinese kant. Het probleem blijft nog steeds bij de Spratly-eilanden (Trường Sa in het Vietnamees en Nansa in het Chinees). Deze groep (veelal onbewoonde) eilanden vormt niet alleen een belangrijke centraal uitkijkpost op de drukke scheepvaartroutes, maar wordt steeds interessanter. De wateren zijn rijk aan vis, en met de moderne technologie is mens nu in staat olie en gas te boren diep onder de zee. Zo begonnen China, Vietnam en de Filippijnen naar olie te boren. In 1988 viel het Chinese leger de Vietnamese militaireposten in één van deze eilanden, 64 Vietnamese marine waren gesneuveld. China publiceerde onlangs een plattegrond waarin dat land bijna de hele Zuid-Chinese Zee als hun territorium aangaf...

De spanning tussen Vietnam en China escaleerde plotseling toen Vietnam eind mei dit jaar (2011) China 2 keer beschuldigde dat de Chinese marinesurveillant de sondekabel van de olie-exploratieschepen doorsneed. China zei dat dat nodig was omdat Vietnam de Chinese vissers in gevaar bracht binnen het Chinese territorium (= Spratly eilanden). Als bewijs toonde China een diplomatiek document, gedateerd op 14/09/1958, door Pham Van Dong (toen Premier van Noord Vietnam) tot Zhou Enlai (Premier van China) richtte, waarin staat dat de (Noord)Vietnamese regering eens was met de claim van China op de zeeën.

Dit document heeft een golf van protest onder de Vietnamese bevolking opgeroepen. Er zijn spontane demonstraties in Hanoi en Saigon  met honderden mensen. De demonstranten schreeuwden “Weg met China!” en hadden borden in het Engels, Chinees en Vietnamees bij zich met de teksten zoals “China stop binnenvallen Vietnam” en “Stop het vermoorden van Vietnamese vissers.”

Behalve protest tegen de Chinese expansiedrang, zijn er demonstraties tegen “het vrijwillige afstand doen van het eigen land” van de Vietnamese regering. De Vietnamezen in buitenlanden hebben ook veel demonstraties georganiseerd tegen China en tegen het communistische regime in Vietnam. Het leek erop dat de Vietnamese Communistische Partij tijdens de Vietnamoorlog een gedeelte van het land aan China toegezegd had in ruil voor wapens tegens hun eigen volk (= ZuidVietnam), dus de oorlog was puur een slachting tegen de niet communisten, geen bevrijdende oorlog zoals propaganda’s toentertijd de hele wereld misleidden. En nu komt China voor die beloftes.

In deze benarde positie voerde Vietnam ongelukkig hardhandige maatregelen uit tegen de demonstranten: politieagenten in burgerkleding arresteerden de personen van de harde kernen. Bijvoorbeeld op 17/07/2011 werden 25 demonstranten opgepakt door de politie en in bussen afgevoerd. Volgens ooggetuigen (en via videoopnames die in Youtube circuleerden) werd een demonstrant meerdere malen op het gezicht gestampt door een politieofficier toen hij door andere vier agenten vastgepakt was. Haastig kalmeerden de Vietnamese media de bevolking met het verhaal dat Vietnam en China dit conflict op een diplomatieke manier zouden oplossen. Deze “softe” houding gooide olie op het vuur, de demonstraties worden heftiger. In Hanoi zijn er demonstraties elke zondag, nu (07/08/2011) al twee maanden gaande is.

Intussen proberen diverse landen in dat gebied hun strijdkracht aan de buurlanden te laten zien. Zo hielden Vietnam, China de Filippijnen en zelfs de VS militaire oefeningen in de buurt van deze eilandgroepen. Het conflict over deze wateren is een belangrijk onderwerp in de vergadering tussen de ASEAN-deden en China eind juli 2011. Er bestond al in 2002 een Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea.  Binnen Asean werd al tien jaar gezocht naar een werkbaar compromis. De Filippijnen en China hebben intussen wel allebei beloofd dat ze zich ‘verantwoordelijk’ zouden gedragen en incidenten vermijden. Dit leek nu bereikt te worden in deze onderhandelingen. Voorlopig daalt de snikhete politieke sfeer in de Zuid-Chinese zee tot een sudderende hittebron. Volgens deskundigen is in de regio nu al een wapenwedloop aan de gang: de Chinese luchtmacht en marine is superieur. China heeft onlangs een modern vliegdekschip te water gelaten. Maar Singapore, Maleisië, Vietnam en Thailand hebben allemaal bestellingen geplaatst voor nieuwe fregatten, gevechtsvliegtuigen en onderzeeërs.

Hien Nguyen