Doree Lewak
‘Napalm Girl’ werd de meest iconische foto uit de Vietnamoorlog – 50 jaar later vertelt Kim Phuc hoe ze de foto eerst haatte en daarna leerde accepteren en zelfs omarmen
Kim Phuc en andere kinderen zijn op de vlucht na een napalmaanval
in Vietnam op 8 juni 1972. Foto: AP Photo/Nick Ut
Nadat ze 14 maanden in het ziekenhuis had doorgebracht, waar ze moest herstellen van de brandwonden die meer dan de helft van haar lichaam bedekte, zag Kim Phuc voor het eerst de foto van zichzelf die de wereld in z’n greep had.
“Ik kwam thuis en mijn vader liet me mijn foto zien die hij had geknipt uit een Vietnamese krant”, vertelt de inmiddels 59-jarige Phuc aan Insider vanuit haar huis in Toronto. “Ik was zo in verlegenheid gebracht. Ik zag mijn gezicht in doodsangst, huilend, ik was naakt. Ik haatte die foto.”
De aangrijpende foto veranderde niet alleen het leven van Phuc zelf, maar beïnvloedde ook het debat over en de loop van de Vietnamoorlog.
Op 8 juni 1972 was Phuc een doorsnee 9-jarig meisje, toen een plotselinge en dodelijke napalmbom uit de lucht viel in het piepkleine dorp Trang Bang. De luchtaanval door de ‘South Vietnamese Air Force Skyraiders’ verschroeide haar lichaam en deed haar gillend de Highway 1 op rennen, terwijl ze haar kleren afscheurde.
In de foto, waar wordt Phuc geflankeerd door haar broers en neven, is de pijn van haar poedelnaakte silhouet af te lezen en smeken haar ogen om hulp terwijl ze doodsangsten uitstaat.
Zonder de dappere 21-jarige fotograaf Nick Ut had het huiveringwekkende moment verloren kunnen gaan en had Phuc haar leven kunnen verliezen.
De Pulitzer Prijs-winnende foto - officieel getiteld ‘The Terror of War’, maar in de volksmond bekend als ‘Napalm Girl’ - veranderde hun beide levens en smeedde een levenslange band tussen de twee. Maar dat ging niet zonder slag of stoot.
Kim Phuc poseert voor een foto in een hotel in Miami in september 2015.
Foto: AP Photo/Nick Ut
Een foto en een gered leven
AP-fotograaf Nick Ut, zelf ook Vietnamees, werkte al jaren in de bloedige oorlog en wist al meerdere keren ternauwernood aan de dood te ontsnappen.
Nadat hij de foto had gemaakt, zag hij hoe ernstig Phuc er aan toe was: haar huid was los aan het laten en ze schreeuwde "ik ga dood". Daarop kwam hij in actie: "Ik keek naar Kim en de kinderen en kon haar daar niet dood laten gaan", zegt Ut tegen Insider. Hij bracht haar persoonlijk naar het ziekenhuis en gebruikte zijn positie in de media om haar te verzekeren van medische zorg. (Ze werd in eerste instantie overgebracht naar een mortuarium, omdat ze al was afgescreven als te gewond om te behandelen.)
Ut wist niet alleen de tragiek van de oorlog vast te leggen, maar redde ook het leven van een jong meisje. Toch bleef de foto van het oorlogsleed bijna verborgen voor de wereld.
"Ze zeiden: ‘Ik denk niet dat we het kunnen gebruiken’", zo herinnert hij zich een uitspraak van een redacteur die hem vroeg de foto te retoucheren vanwege de naaktheid van het meisje.
Toch vond het origineel zijn weg naar buiten. De foto leidde uiteindelijk tot veel kritiek op het Amerikaanse optreden in Vietnam en droeg daarmee bij aan het einde van de 20 jaar lange strijd.
Fotograaf Nick Ut met Kim Phuc tijdens hun bezoek aan het Vaticaan op 11 mei 2022.
Foto: Alberto PIZZOLI/AFP via Getty Images
Phuc is Ut voor altijd dankbaar. "Hij is mijn held. Ik ben hem veel dank verschuldigd voor de manier waarop hij niet alleen de foto nam, maar ook mijn leven redde. Hij legde zijn camera neer en bracht me naar het ziekenhuis."
Ut heeft vergelijkbare gevoelens. "Nadat ik de foto’s maakte van Kim, redde ik haar leven en wilde ik dat ze een soort familie zou worden", vertelt de nu 71-jarige Ut tegen Insider.
Maar het zou 17 jaar duren voordat ze elkaar weer zouden zien, omdat Ut het Vietnam van na de oorlog was ontvlucht en Phuc daar ‘vastzat’. Hun band bleek echter onbreekbaar.
Tijdens hun ontmoeting op Cuba, waar zij medicijnen studeerde, wilde Phuc haar geliefde "Oom Ut" heel graag vertellen hoe ze ernaar verlangde hun vaderland te ontvluchten, zoals hij ook had gedaan. Ut vluchtte in 1975 na de val van Saigon en vestigde zich twee jaar later in Los Angeles.
Maar onder toeziend oog van de ambassade kwam het niet verder dan een oppervlakkig gesprek op het communistische, Caribische eiland. "Ik wilde schreeuwen ‘Uncle Ut help me’, maar ik wist dat we dan in problemen zouden raken", zegt Phuc.
Nadat Phuc in 1992 veilig Canada wist te bereiken, kon Ut eindelijk tegen haar zeggen: "Ik ben zo blij dat je je vrijheid hebt."
Zowel Phuc als Ut belandden in Noord-Amerika, duizenden kilometers van huis
Phuc kreeg politiek asiel op duizenden kilometers van haar repressieve vaderland en vestigde zich met haar Vietnamese man vlakbij Toronto. Ze werd moeder van twee jongens en reiste als goodwill-ambassadeur van UNESCO de hele wereld over.
Ut trouwde ook en kreeg ook twee kinderen. Hij maakte naam in Hollywood en werkte nog tientallen jaren voor AP. De camera waarmee hij Phuc vastlegde, een Leica M2 met een 35-mm f2-lens, kwam terecht in een museum in Washington.
"Toen ik eenmaal vrij was in Canada, wilde ik ontsnappen aan die foto", zegt Phuc. "Ik vond het helemaal niks om dat kleine meisje op die foto te zijn", vertelt ze. "Ik had niet het gevoel dat mijn leven van mij was."
Phuc laat in 2003 de littekens zien die ze als kind had opgelopen tijdens de oorlog in Vietnam.
Foto: Scott J. Ferrell/Congressional Quarterly/Getty Images
Als moeder in een vrij land veranderde haar perspectief. "Ik ben vrij en kan kinderen over de hele wereld beschermen", zei ze.
Vanwege alle ellende en tegelijkertijd menselijkheid die eromheen hing, wist Phuc uiteindelijk vrede te sluiten met de foto en alles waar die voor stond. Woede maakte plaats voor acceptatie en uiteindelijk voor dankbaarheid: "Ik omarmde de foto uiteindelijk en gebruikte hem om vrede te bewerkstelligen."
Een foto met blijvende impact
De impact en de nasleep van de foto is tientallen jaren later nog te voelen. "Vietnamveteranen zeiden tegen me dat ze eerder terug naar huis waren gegaan vanwege mijn foto, omdat ze niet wilden sterven in Vietnam", vertelt Ut.
De foto laat zien hoe kinderen lijden onder een oorlog, maar toont ook de vreselijke gevolgen van napalm. Dat is een ontvlambare puddingachtige substantie die door een Amerikaanse chemicus is ontwikkeld. Het spul brandt dwars door de huid heen en veroorzaakt permanente misvormingen bij zij die gelukkig genoeg zijn om een napalmaanval te overleven.
De Verenigde Staten en Zuid-Korea gebruikten op grote schaal napalm om Noord-Koreaanse en Vietcong-strijders en hun verborgen routes in brand te steken. Maar vanwege de vreselijke gevolgen besloot de VS zijn voorraden te vernietigen en beloofde het in 2009 geen napalm of andere brandbommen meer te gebruiken, behalve tegen militaire doelen.
Ut en Phuc bezochten samen de Vietnam War Memorial in Washington en ontmoetten zo’n 20 jaar geleden de Britse koningin Elizabeth. Deze maand waren ze op audiëntie bij de paus, die een getekend en ingelijst exemplaar van de ‘Terror of War’ kreeg.
Nu het 50-jarig jublieum van de foto nadert, maken ze de balans op van hun leven en hoe de wereld ervoor staat. De harde lessen die Phuc heeft geleerd zijn vandaag de dag relevanter dan ooit.
Nu er steeds foto’s uit Oekraine opduiken van gewonde en vluchtende kinderen, kan Phuc haar wijsheid die ze de afgelopen halve eeuw heeft opgedaan delen. "Ik was een van die miljoenen kinderen die gewond raakten in een oorlog", zo zegt ze. "Verlies de hoop niet."
Ze heeft belangrijke lessen geleerd uit de tragedie van de Vietnamoorlog en de enorme prijs die dat met zich meebracht. "Ik heb een leven nu - geen bitter leven vol haat, maar juist een heel liefdevol leven."
De littekens die ze zowel zichtbaar als onzichtbaar met zich meedraagt, hebben grote invloed gehad op haar leven. "Ik ben zo dankbaar dat ik nog steeds leef", zegt Phuc. "Vijftig jaar geleden was ik een slachtoffer van de oorlog. Nu ben ik niet langer een slachtoffer, maar een overlevende die oproept tot vrede."
.
Doree Lewak
Uit: Business Insider Nederland, 03.06.2022
Direct link: https://caidinh.com/Archiefpagina/Cultuurmaatschappij/napalmgirlwerddemeesteiconischefoto.html