Marije Vlaskamp

Zo bereikt de harde ideologische lijn van China ook de jongsten: via vernieuwde schoolboeken

Tentoonstelling in Peking, ter ere van de veertigste sterfdag van Mao Zedong in 2016. © AFP

Tientallen miljoenen Chinese kinderen beginnen het schooljaar deze week met nieuwe boeken met meer aandacht voor eigen Chinese cultuur en socialistische ideologie. Dat blijft niet bij een extra hoofdstukje over de communistische revolutie in het geschiedenislesboek. Er zijn liefst twee gloednieuwe boeken over de geschiedenis van de Communistische Partij, met de biografieën van veertig historische helden om in het hoofd te stampen.

De mega-operatie om schoolboeken te herschrijven is begonnen in 2012, toen het ministerie van Onderwijs besloot tot een hardere ideologische lijn. De politieke storm in het onderwijs treft vooral sociale vakken en literatuurles, maar wel op elk niveau in het onderwijs. De nieuwe boeken voor literatuur behandelen hoofdzakelijk klassieke poëzie. Bijaardrijkskunde is geen misverstand mogelijk over de status van Taiwan, Tibet, Xinjiang, de Diaoyu-eilanden en de Zuid-Chinese Zee: kinderen leren dat deze gebieden onlosmakelijk zijn verbonden met de Volksrepubliek.

De veranderingen strekken zich ook uit tot het hoger onderwijs. Universiteitscampussen moeten 'bolwerken van de partij' worden, zo heeft partijvoorzitter Xi Jinping besloten. Vier jaar geleden kregen universiteiten een lijst met zeven verboden onderwerpen, waaronder universele waarden, burgerrechten, persvrijheid en 'onjuiste opvattingen over de geschiedenis'.

Onlangs kregen 29 universiteiten 'een politieke check-up' van de centrale inspectiecommissie voor discipline. Deze week hebben de meeste onderwijsinstellingen in reactie daarop goede voornemens tot 'rectificatie' bij de partij ingeleverd, gedetailleerde plannen om studenten en docenten dwingender richting marxisme sturen. De Tianjin-universiteit signaleerde 1.656 'problemen', waaronder 'publicatie van verkeerde meningen'. Studenten die zich daaraan schuldig maken worden 'berispt' en 'heropgevoed' tot het juiste gedachtengoed van Xi.

Pattriotische kinderziel

Partijcommissies die al toezicht houden op studenten, moeten ook gaan controleren of de docenten wel zuiver in de leer zijn. Nu al worden geregeld docenten op non-actief gesteld omdat ze de partij tegen de haren in hebben gestreken met kritiek of al te liberale opvattingen.

In het lager onderwijs moet van de nieuwe boeken een heilzame werking uitgaan op de vorming van de rode, pattriotische kinderziel. 'De socialistische kernwaarden worden belichaamd in het vlees en bloed van het Chinees taalonderwijs', zo verklaarde Wen Rumin, hoofdredacteur van de nieuwe leermethode, bij de presentatie van de boeken begin deze week.

Einde aan vrijheid uitgeverijen

Het is niet de eerste revisie van lesboeken in de Volksrepubliek China. Tijdens de economische hervormingen in de jaren tachtig werd in schoolboeken over literatuur meer buitenlands materiaal opgenomen. Ook keerden toen de Chinese klassieken terug in het onderwijs. Die zijn gebleven, maar het buitenlandse aandeel is in het nieuwe literatuurlesboek teruggedrongen tot tien procent.

De nieuwe schoolboeken maken een eind aan de relatieve vrijheid die dertig uitgeverijen met een publicatievergunning voor schoolboeken de laatste jaren hadden. Nu wordt de inhoud door de overheid in Peking samengesteld. Elke letter is grondig gecontroleerd op 'ongewenste politieke gedachten', zo meldt het tijdschrift Caixin. De nieuwe boeken worden niet ineens voor alle klassen ingevoerd. Pas in 2019 is de hele schooljeugd voorzien van boeken met essays van Mao Zedong en andere rode lesstof.

Marije Vlaskamp 
(Uit: De Volkskrant, 30.08.2017)