Sander Becker

Scriptschrijver van musical ‘Vietnam’: “Ik moest een manier verzinnen om dit verhaal te laten zien”

In een gammel bootje slaat een gezin met zeven kinderen op de vlucht voor het communistische bewind in Vietnam.
Scriptschrijver Dick van den Heuvel bewerkte hun verhaal tot een musical.
‘Toen ik op het strand in Vietnam ging kijken waar ze waren vertrokken, greep het me naar de keel.’

De musical 'Vietnam' gaat maandagavond 27/01/2020 in première ©Melanie den Otter

Vijf dagen dobberde het gezin van vader Tuyet Vu in 1981 op de Zuid-Chinese Zee. Hoge golven, niets te eten of te drinken. Het zelfgebouwde bootje kon elk moment uit elkaar vallen. Met zijn vrouw en zeven kinderen was Tuyet het communistische schrikbewind in Vietnam ontvlucht. De barre zeetocht betekende haast hun dood, maar goddank voer er een Nederlandse kapitein voorbij die het gezin aan boord nam.

Eenmaal in Nederland opende Tuyet ’s lands eerste Vietnamese loempiakraam, met steun van de gemeente Hoorn. Zijn bedrijfje ontwikkelde zich tot een succesvolle loempiafabriek. Daarin leeft Tuyet, die vijf jaar geleden overleed, nog altijd voort. Hij blijft ook herinnerd in het vluchtverhaal, dat wordt doorverteld door zijn zoon Minh Vu (38). Tijdens de vlucht was Minh net een paar maanden oud. Hij heeft de geschiedenis naderhand vastgelegd in het boek ‘Vu’ (2017). En nu is er ook een musical, gemaakt door scriptschrijver en regisseur Dick van den Heuvel. Maandagavond is de première, in Hoorn.

Van den Heuvel is een grote naam in de theaterwereld. Hij bewerkte diverse kinderboeken voor toneel en schreef succesvolle musicals over ‘Turks Fruit’, Annie M. G. Schmidt en Ramses Shaffy. Hij weet nog goed wat het beslissende moment was waarop hij het idee omarmde om van het vluchtverhaal een musical te maken. Hij was samen met Minh en producent Ruud de Graaf naar Vietnam gereisd om te kijken of hij er in het theater iets mee zou kunnen. Op het strand waar het gezin ooit in het gammele bootje was gestapt, ontmoetten ze een vrouw die bij de vlucht aanwezig was geweest. “Toen ze erover vertelde, begon ze vreselijk te huilen”, zegt Van den Heuvel. “Ze wees naar de zee, waar ze destijds een soort boomstammen had zien drijven. Dat waren lijken van vluchtelingen. Het greep me naar de keel, ik kon geen woord meer uitbrengen. Toen wist ik: Ik móet een manier verzinnen om dit aan het Nederlandse publiek te laten zien.”

Link met Nederland

Geen eenvoudige opgave, want voor het Nederlandse publiek voelt Vietnam als ver weg, merkte Van den Heuvel. Toen hij zijn plan besprak met vriendenclubs van theaters, kreeg hij te horen dat een voorstelling vanuit Vietnamees perspectief hier niet zou aanslaan.

Er moest een prominente link met Nederland in, liefst iets actueels. En dat wás er ook, zegt de scriptschrijver. “Sommige mensen vertelden me dat ze ooit zelf een vluchtelingengezin hadden gesteund of naar Lesbos waren geweest om vluchtelingen te helpen. Die betrokkenheid heb ik aangegrepen om een brug te slaan tussen Nederland en Vietnam.”

Concreet heeft hij een raamvertelling gecreëerd met het Nederlandse stel Freek en Margot als kader. De twee vangen thuis geregeld kinderen met problemen op, in dit geval het pubermeisje Lien, dat een kleinkind blijkt te zijn van vluchteling Tuyet. Lien beschikt over een dagboek waarin haar opa verslag heeft gedaan van de vlucht. Samen met Freek, Margot en een vriendinnetje probeert ze de geschiedenis te reconstrueren, eerst in gedachten, later ook aanschouwelijker tijdens een reis naar Vietnam.

Geen waarheid, maar waarachtigheid

In werkelijkheid bestaat er helemaal geen dagboek, zegt Van den Heuvel. Het is een romantisch verzinsel, nodig om het verhaal op gang te brengen en om de overleden opa een stem te geven. “Het vermolmde dagboek dat je op het toneel ziet, is gewoon een schriftje dat ik nat heb gemaakt en vervolgens in de wasdroger heb gegooid. Maar dat maakt niet uit. In het theater draait het niet om waarheid, maar om waarachtigheid.”

Uit het dagboek blijkt dat de opa zich zijn hele leven één ding is blijven afvragen: ‘Heb ik er wel goed aan gedaan?’ Was het geen waanzin om met zijn kwetsbare gezin zo slecht voorbereid de zee op te gaan? In de musical klinkt die vraag voor het eerst hardop. Dat heeft in de familie Vu veel losgemaakt. Tuyets oudste zoon had altijd halsstarrig over het drama gezwegen, maar tot opluchting van zijn twee zussen ging hij tijdens de voorbereiding van het stuk alsnog praten. Van den Heuvel heeft daar dankbaar gebruik van gemaakt.

De voorstelling had nóg een onverwacht gevolg, namelijk voor Charlotte Ha, de actrice die met haar Chinese wortels het Vietnamese pubermeisje Lien speelt. Voor Ha kreeg de musical een zeer persoonlijke dimensie, want haar eigen grootouders blijken óók een geschiedenis als bootvluchteling te hebben, maar dan vanuit China. “Charlotte is daar nu voor het eerst met haar ouders over aan het praten”, vertelt Van den Heuvel. “Hoe is dat destijds gegaan? Wat was de reden? Je ziet het: volgende generaties worden altijd nieuwsgierig naar zo’n verhaal.”

Bewust klein

Van den Heuvel heeft de voorstelling bewust klein gehouden: slechts vier spelers, een statisch decor en weinig attributen. Kortom, geen ‘Miss Saigon’-achtig spektakel. De regisseur houdt ervan om zo min mogelijk theatrale middelen in te zetten. Dat werkt effectiever, weet hij uit ervaring. “Er staan zes houten klapstoelen op het toneel. Die gebruik ik ook als boot en als tunnel. Het is allemaal suggestie waar je het publiek in meeneemt. Dat is de kracht van theater – en daar word ik heel gelukkig van.”

‘Vietnam’ is politiek theater, beaamt Van den Heuvel. Of in elk geval: theater met een maatschappelijke verankering. Dat past bij hem. “Als er, zoals laatst in Engeland, 39 Vietnamese vluchtelingen stikken in een koelwagen, wind ik me daar enorm over op. Ik heb een sterke overtuiging over dit soort zaken, en die draag ik graag uit.”

Minh Vu, de zoon van ‘opa Tuyet’, is ziels­gelukkig met het eindresultaat. Hij is tussendoor bij de musical betrokken gebleven, ook om te kijken of het verhaal nog voldoende overeenstemde met de werkelijkheid. Vanavond bij de première zal hij met zijn eigen evenementenbureau de aankleding en de catering verzorgen. Van den Heuvel: “Dit is echt zijn kindje”.

De première van Vietnam is vanavond om 20.15 uur in Schouwburg Het Park in Hoorn. De voorstelling toert nog t/m 25 april door het land. Dick van den Heuvel brengt het verhaal ook uit als nieuwe roman en als luisterboek met daarin de liedjes uit de voorstelling.

.

Sander Becker
Uit: Trouw, 27/01/2020