Arthur Huizinga

Nabrander: Blijdschap Vietnamezen in Nederland, steun in Europees Parlement

Maartje Duin in gesprek met een onteigende Vietnamese boer.

Journaliste Maartje Duin maakte een indringend portret van opgejaagde bloggers in Vietnam. Op 30 maart stond het verhaal in Vonk. Een gesprek met de maakster over wat op de publicatie volgde.

Heb je veel reacties gekregen op je reportage?

Maartje Duin: 'Vooral de reacties vanuit de Vietnamese gemeenschap in Nederland hebben indruk op mij gemaakt. Die gemeenschap bestaat voor een groot deel uit mensen die na 1976 gevlucht zijn voor het communistische regime. Het was de tijd van de Vietnamese bootvluchtelingen. Sommigen werden opgepikt door een Nederlands koopvaardijschip en belandden zo in Nederland waar ze politiek asiel kregen. Die gemeenschap is heel goed geïntegreerd in Nederland, spreekt de taal perfect. Maar ze zijn ook nog heel erg betrokken bij hun vaderland. Samen met een paar van hen hebben we naar de uitzending van VPRO Bureau Buitenland geluisterd, waarin mijn radioreportage over dit onderwerp werd uitgezonden. Na afloop waren de Vietnamezen best geëmotioneerd. 'Eindelijk wordt er eens aandacht besteed aan mensenrechten in Vietnam', zeiden ze. Bleek dat ze ieder jaar bij Amnesty International en het ministerie van Buitenlandse Zaken aankloppen. Al dertig jaar lang. Die resolutie is voor hen een gedroomde uitkomst.'

Afgelopen donderdag nam het Europees Parlement unaniem een resolutie aan die de Vietnamese overheid oproept om de vrijheid van meningsuiting te respecteren. Heeft jouw reportage hierbij een rol gespeeld?

'Ik wist dat Marietje Schaake (D66) al een tijd bezig was met dit onderwerp, maar het zou kunnen dat mijn verhaal geholpen heeft om een momentum te creëren. Ik heb mijn best gedaan om het stuk te verspreiden. De BBC World Service heeft het verhaal in het Vietnamees geplaatst en onder Vietnamese Facebookgebruikers is het de laatste dagen enorm veel gedeeld.'

Speelt het internet zo'n belangrijke rol in Vietnam?

'Internet is waanzinnig populair. Rond de 31 miljoen Vietnamezen zitten regelmatig op het web, waarvan 12 miljoen op Facebook. Facebook wordt door dissidenten gebruikt om nieuws te delen. De communistische overheid past wel censuur toe, vooral in politiek gevoelige tijden. Soms worden websites platgelegd en passwords gestolen. Ook proberen cyberagenten Facebookdiscussies te verstoren. Het is een voortdurend spel van kat en muis. De overheid probeert de geest terug in de fles te stoppen, maar de technologie is sneller. Toch is het belangrijk om niet al te veel te verwachten, zei een expert in mijn stuk. Onder de meeste Vietnamezen heerst nog steeds angst; dat zie je terug in zelfcensuur op internet.'

Hoe is het stuk ontvangen in Vietnam?

'De reacties die ik heb gelezen, waren allemaal positief. Vietnamezen waren verrast dat een buitenlander in het onderwerp was gedoken. Helemaal omdat het zo persoonlijk was. Dat ik zelf gevolgd werd door de geheime dienst maakte het verhaal voor hen ook geloofwaardig. Een van de eerste reacties van een Vietnamees was kritisch op de Nederlandse overheid. 'Nederland doet niets voor de Vietnamese mensenrechten in vergelijking met Frankrijk, Zweden en Noorwegen', was één van de commentaren, 'hopelijk verandert dat nu'.'

Heb jij dingen geschreven die ze zelf niet kunnen schrijven?

'Vietnamese bloggers schrijven regelmatig over uitzettingen of landonteigeningen. Zolang je maar niet oproept tot betogingen of het principe van de éénpartijstaat aanvalt. Veel journalisten die bij de staatsmedia schrijven, bloggen onder een andere naam. En de bloggers zijn creatief, zoals in het conflict met China om de Spratly-eilanden.'

Vietnamese mariniers oefenen op Phan Vinh-eiland in de Spratly-archipel. De foto werd op 14 juni 2011 vrijgegeven door het Vietnamese Nieuws Agentschap.

Spratly-eilanden? Help me even.

'Dat is een piepkleine eilandengroep in de Zuid-Chinese zee, die zowel door China als Vietnam wordt opgeëist. Er is olie gevonden in de buurt van de eilanden en daarom duldt China geen anderen in de buurt. Regelmatig zijn er incidenten met Vietnamese vissersboten die te dicht bij de eilanden komen. De Vietnamese overheid is als de dood voor een conflict en heeft het onderwerp taboe verklaard. Jonge activisten hebben toen een voetbalteam opgericht, waarbij de FC niet naar 'Football Club' maar naar 'Fuck China' verwijst. In plaats van politieke manifestaties organiseren ze voetbalwedstrijden. Maar ondertussen dragen ze wel allerlei politieke leuzen op het shirt. Op Facebook kun je fan worden.'

In je reportage ga je op bezoek bij dissidente bloggers, die allemaal 40+ zijn? Waren er geen jongeren te vinden?

'Ik had heel graag meer jongeren of vrouwen willen bezoeken, maar dat is niet zonder gevaar. De dissidenten die ik heb bezocht zijn eigenlijk de angst voorbij. Ze hebben allemaal in de gevangenis gezeten en zijn bekend bij de autoriteiten. Ze bloggen ook onder hun eigen naam omdat ze toch niets te verbergen hebben. In Ho Chi Minh City had ik meer jongeren willen spreken. Maar die bestemming heb ik nooit bereikt, omdat ik toen werd achtervolgd. Met de geheime dienst achter je aan kun je niet meer onopgemerkt op bezoek gaan bij dissidenten.'

Een dissidente Vietnamese pater die je bezocht, heeft er een gewoonte van gemaakt om agenten van de geheime dienst die hem permanent in de gaten houden te fotograferen. Ook jij werd geschaduwd.

'In het stuk beschrijf ik hoe ik op de wc zat en er plotseling op de deur werd geklopt - ik kan het niet bewijzen maar op dat moment had ik al zeven mannen gespot die mij ostentatief in de gaten hielden, dus ik vermoed dat ook dit intimidatie was. Ook toen ik afscheid nam van de pater, liep ik recht in de armen van de geheime dienst. Hij was net bezig een foto te maken. Ze zien er niet zo eng uit, trouwens. Meestal gaat het om jonge mannen met een brommertje. Maar voor mij was het op een gegeven moment genoeg.'

Dit jaar wordt gevierd dat Nederland en Vietnam 40 jaar diplomatieke betrekkingen onderhouden. Moet Nederland aansturen op het respecteren van de vrijheid van meningsuiting?

'Nederland is een van de grootste investeerders in Vietnam en kan volgens mij veel meer druk zetten op het regime. Maar helaas denken ze dat handel en het ter sprake brengen van mensenrechtenschendingen moeilijk samen gaan. Een Nederlandse handelsdelegatie die kortgeleden naar Vietnam ging, was geïnteresseerd om een van de dissidente bloggers te ontmoeten. Op het laatste moment hebben ze er toch vanaf gezien. Zo'n resolutie van het Europarlement geeft hen een volgende keer hopelijk de moed om het onderwerp aan te kaarten.'

Arthur Huizinga − 22/04/13

________

Marietje Schaake (D66) nam  het initiatief voor de resolutie over vrijheid van meningsuiting in Vietnam. De resolutie werd afgelopen donderdag unaniem aangenomen door het Europees Parlement.

'Door het internet kan niemand meer wegkijken. Als we willen, kunnen we online alle informatie vinden over de mensenrechtensituatie in Vietnam', aldus Schaake na afloop van de stemming.

'Maar ook Vietnamezen weten tegenwoordig precies wie zich afzijdig houdt. Alles staat online. Daarom is het statement dat uitgaat van deze resolutie zo belangrijk. De Europese Unie moet overheden kunnen aanspreken, maar ook grote internetbedrijven die zich neerleggen bij repressieve nationale wetgeving. Dit is zeker geen statement voor de bühne.'