Inge Blankvoort

Loflied op het leven: Minh Tran haalde zijn eigen expositie net niet

Minh Tran hoopte zo de overzichtstentoonstelling van zijn werk te halen,
maar hij overleed dit jaar aan kanker voordat het zo ver was.
De tekeningen en schilderijen van de Kamper kunstenaar zijn nu postuum te zien in de Stadskazerne,
vooral dankzij Wardi Koops die 25 jaar zijn levensgezel was.
"Ik wil zo graag dat Minh de erkenning krijgt die hij verdient."

In het café van de Stadskazerne vertelt Wardi Koops over de man met wie hij 25 jaar samen was. Een mooi mens dat het niet makkelijk heeft gehad. Als jonge bootvluchteling kwam Minh naar Nederland. Een vrije geest in een communistisch land dat hem niet begreep. "Een opvoeding waarin veel is misgegaan, de relatie met zijn vader die niet lekker liep. Een linkshandig kind dat rechts moest schrijven. Hij tekende veel en dat werd niet gewaardeerd. Minh was homo. Hij wilde het land uit. Zijn tante betaalde een plek op een gammele vluchtelingenboot."

"Een Nederlands vrachtschip haalde hem uit zee. In 1982 kwam Minh naar Nederland. Hij kreeg onderdak, kleren, mocht naar school. Nederland was voor hem het land dat hem had gered. Het land dat hem aandacht gaf, maar als hij buiten het opvangcentrum vrolijk zwaaide naar mensen, reageerden die met: lazer toch op. Dat was zo'n teleurstelling voor Minh. Hij dacht welkom te zijn in het land dat hem had uitgenodigd."

Minh Tran in 2015 © Wardi Koops

"Teleurstelling loopt als een rode draad door zijn leven. Hij krabbelde steeds weer op, maar die teleurstellingen bleven komen. Hij was bescheiden, bleef nauwelijks overeind in Amsterdam waar hij als illustrator aan de slag wilde. Al die sollicitaties die mislukten. Overlopen worden in een supermarkt omdat hij klein van stuk was: het overkwam juist hem. Een toen kwam die ziekte."

Wardi Koops bij het schilderij Garden and Forest dat Minh Tran vorig jaar maakte.
 © Foto Freddy Schinkel

"Vier jaar geleden had Minh al wat gezondheidsklachten, maar uit scans kwam niets alarmerends naar voren. Minh probeerde ging die te lijf met andere voeding en meer beweging, maar uiteindelijk zat hij met uitgezaaide kanker in het ziekenhuis. Hij stortte, werd ook minder mobiel door een katheter die hem beperkte in wat hij kon doen. Ik vond het zo moeilijk. Minh had al geen makkelijk leven gehad en nu kreeg hij dit weer."

"Ik heb verfspullen gepakt en een schildersezel op zijn kamer gezet. Hij ging meteen aan de slag, ik zag hem groeien. Hij ging maar door, soms dag en nacht. Hij ging helemaal los toen hij zich weer vrij kon bewegen. Het had geaccepteerd dat het leven niet altijd gaat zoals je wilt en dat je het daarmee moet doen."

"April 2018 was hij bezig met een schilderij waarvan hij zelf zei: ik heb nu toch iets moois in het hoofd! Het was half af toen wij naar het ziekenhuis gingen voor een afspraak. Die bracht slecht nieuws, het ging echt niet meer goedkomen met Minh. Het schilderij is nooit afgekomen, Minh kon het gewoon niet meer. Al bieden ze de hoofdprijs, dit ene schilderij gaat nooit weg."

"Vorig jaar Kerst was de slechtste Kerst ooit. Een paar dagen daarvoor hadden we gehoord dat Minh was uitbehandeld. Een experimentele behandeling eindigde vroegtijdig. Toen was het klaar voor Minh, hij wilde niet meer. Ik ga ook niets meer doen, zei hij. Hij bleef wel schilderen, zo lang dat nog kon. Soms wel drie schilderijen op een dag. Hij wilde geen andere mensen meer in huis, hoe moeilijk dat ook was voor mij. Praten over de begrafenis? Dat wilde hij ook niet. Wat hij wel wilde, was zijn werk aan anderen laten zien."

Dit drieluik maakt Minh Tran  op een dag, 18 januari 2020.
Er is nog een vierde werk dat niet te zien is in de Stadskazerne.

"Als een malle ben ik gaan inlijsten. In mei zou zijn werk in de Stadsgehoorzaal hangen, andere exposities waren naar achteren geschoven omdat wel duidelijk was dat Minh nog weinig tijd had. Begin maart zijn we samen gaan kijken waar de schilderijen zouden hangen. Minh vond het prachtig. Maar toen kwam corona en ging het allemaal niet meer door. Weer een teleurstelling."

"Minh is 21 juni overleden, op de langste dag. Zo frappant, op de kortste dag had hij gehoord dat hij was uitbehandeld. Tot het laatst heb voor hem gezorgd, het was niet gemakkelijk, maar dit wilde ik per se voor hem doen. Hij is begraven op een natuurbegraafplaats bij Ommen, op een plek die hij toch nog zelf met mij heeft uitgezocht. Geen open plek, die vond hij te heet, wel een graf bij vijf grove dennen die schots en scheef omhoog groeien. Een plekje in de schaduw, dat beviel hem wel."

Loflied op het leven

"Op de dag van de begrafenis heb ik gezegd: die expositie van zijn werk moet er komen. Minh moet de waardering en erkenning krijgen die hij verdient. Een loflied op zijn leven. Hans (Meerman, oud-docent van Minh aan de kunstacademie, red) vond een plekje in de Stadskazerne. Samen hebben we de werken geselecteerd. De helft van de opbrengst gaat naar het KWF Kankerfonds, zoals Minh graag wilde. Minh heeft veel meer gemaakt dan dit, maar we kunnen niet alles laten zien. Misschien dat de expositie op een opstapje kan zijn naar meer."

Garden and Forest, Minh Tran (2019). © Foto Freddy Schinkel

"Niet alles wat er hangt is te koop, een paar werken hangen er alleen omdat ze belangrijk zijn voor zijn oeuvre. Zoals Garden en Forest, het schilderij dat hij vorig jaar maakte van onze volkstuin. Hij hield van de natuur, van koken met de oogst. Maakte foto’s, haalde er inspiratie uit. De tuin, het hekje naar het bos, het staat er allemaal op. En zijn hondje. Minh was dol op Tim en Tim op hem. Zijn hondje lag altijd bij Minh aan het voeteneind, nu ligt hij bij mij."

De expositie Loflied op het Leven met werk van Minh Tran is tot en met 17 oktober 2020 te zien in de Stadskazerne.

VPRO/NTR heeft in 2015 een documentaire gemaakt over Antilla Bay, het schip dat bootvluchteling Minh Tran Vietnam uit de zee haalde. Bekijk hier de aflevering Wanhoop op Zee. in de reeks Andere Tijden.

Hans Meerman (links) met Wardi Koops bij de Keulse pot,
beschilderd door Minh Tran. © Foto Freddy Schinkel

Hans Meerman over Minh Tran

Fijnzinnig. Zo noemt Hans Meerman het werk van Minh Tran die hij begin jaren negentig in de klas had. Meerman was in die tijd docent Tekenen door waarneming aan de Kunstacademie in Kampen waar de Vietnamese vluchteling een opleiding volgde.

De fijnzinnige, gevoelige schilder- en tekentechniek is vrijwel al zijn werk zichtbaar, zegt Meerman. Hij vertelt over vier tekeningen van menselijke figuren die in de Stadskazerne te zien zijn. ,,De nuances en de grijswaarden zijn onmiskenbaar Minh. De tekeningen laten ook zien hoe hij speelde met lichaamsvormen. Bij vlagen absurdistisch.’’

Meerman selecteerde met Wardi Koops de werken voor de tentoonstelling. Van meet af aan was het plan een expositie samen te stellen van werk door de jaren heen, van schetsboekjes uit Trans studententijd tot recent werk. Tran maakte in de jaren negentig geregeld illustraties voor het tijdschrift Elegance. Zoals een dierenriem van diverse tekeningen, die op groot formaat te zien is. Gemaakt met sjabloneer- en tamponeertechniek. ,,Het zou mooi zijn als deze tekeningen bij elkaar blijven, want eigenlijk horen ze bij elkaar.’’

Tran experimenteerde met materialen en gereedschappen. Een Keulse pot transformeerde hij tot een kleurrijk siervoorwerp. Dit werk is trouwens niet te koop. "Toen mijn zussen er achter kwamen dat  die wilden verkopen, wilden ze daar niets van weten", zegt Koops hierover. "De pot komt bovendien uit de tuin van moeder."

.

Inge Blankvoort 

Bron: De Stentor, 26.09.2020

Direct link: http://www.caidinh.com/Archiefpagina/Activiteiten/ActiviteitenNL/lofliedophetleven.htm