Sander Becker

Nu op het toneel:

De fantasierijke corona-wandelingen van Nhung Dam

Toen de coronacrisis begon, ging actrice en schrijfster Nhung Dam elke dag wandelen.
In haar fantasie liep ze helemaal door tot in Italië.
Met de kracht van je verbeelding kun je ellende draaglijker maken, schetst ze in
haar solovoorstelling ‘3 miljoen voetstappen naar Sicilië’.

Nhung Dam, schrijfster en actrice heeft in coronatijd elke dag gelopen in en om Amsterdam. ©Maartje Geels

Een wandeling door het Vondelpark leek zo’n toepasselijke setting voor dit interview. Actrice en schrijfster Nhung Dam heeft sportieve schoenen aangetrokken. Maar helaas brandt de zon genadeloos boven de paadjes. Geen weer om te bewegen. Dan liever zittend praten, op een stenen muurtje in de schaduw van het plantsoen.

Dams stevige kuitspieren verraden dat zij de afgelopen maanden niet stil heeft gezeten. Zodra de coronacrisis zich aandiende, ging ze wandelen. Zonder vooropgezet plan, gewoon wandelen. Twintig kilometer per dag rond haar woonplaats Amsterdam. Dag in dag uit.

De urenlange tochten boden haar ruimte voor overdenking. Ze pijnigde zich het hoofd over haar stukgelopen liefde. De lockdown viel voor Dam samen met het einde van haar relatie. Niet alleen hield al haar theaterwerk abrupt op, ze zat ook ineens alleen thuis, zonder steun van een wederhelft. Extra confronterend.

Haar eenzame overpeinzingen vormen de kiem voor een solovoorstelling die morgen in première gaat in het Amsterdamse DeLaMar Theater: ‘3 miljoen voetstappen naar Sicilië’. Dam schreef de monoloog in nauwelijks vijf weken samen met haar vaste regisseur en ‘sparring partner’ Koos Terpstra.

‘Door wandelen krijgt je hoofd lucht’

Voor Dam was het niet vanzelfsprekend om tijdens corona te gaan wandelen. “Ik bén eigenlijk helemaal geen wandelaar”, bekent ze. “Op zich ben ik wel sportief, maar ik vond wandelen altijd nogal suf; niet echt sport, meer ‘beweging’. Ik wil ook altijd het liefst resultaat zien, en daar gaat wandelen totaal niet over. Dat vond ik best lastig. Wandelen vertraagt. Maar juist daardoor krijgt je hoofd lucht.”

Ze begon op 18 maart. Die dag was ze nauwelijks geland vanuit de Verenigde Staten, waar ze als writer in residence had gezeten, of premier Rutte gooide het luchtruim dicht. De afgesloten grenzen en de oproep om thuis te blijven benauwden Dam. “Opeens wilde ik júist weg. Toen ben ik reis- en wandelboeken gaan lezen. Ik werd stikjaloers op al die wandelaars die zomaar naar Santiago de Compostella enzo waren gelopen. Dat wilde ik ook! Toen ben ik gaan lopen, en voor ik het wist deed ik het elke dag.”

Na zestien dagen wandelen bedacht Dam dat ze, als ze al die kilometers achter elkaar had gelegd, inmiddels in Duitsland zou zijn geweest. Het prikkelde haar fantasie: waar zou ze zijn beland? Op Google Maps zocht ze het op. Ze bekeek plaatjes en zocht een leuk hotelletje en restaurantjes uit. Zo maakte ze in gedachten een reis. Dat beviel haar zo goed dat ze besloot om op diezelfde manier fictief door te lopen naar Rome, 1623 kilometer in drie maanden, terwijl ze in werkelijkheid nooit de regio Amsterdam verliet. In haar voorstelling doet ze er nog een schepje bovenop en loopt ze zelfs naar Sicilië.

De veerkracht van de verbeelding

Dankzij dit mentale avontuur heeft Dam de lockdown niet ervaren als ‘vastzitten’. Integendeel, ze werd zich bewust van de veerkracht die je verbeelding kan opleveren. “Met behulp van je fantasie kun je op een andere manier naar je problemen kijken”, zegt ze, “zodat je er minder last van hebt. Corona, een tsunami of een aardbeving overkomt je. Daar kun je niks aan doen. Maar hoe je je ertoe verhoudt, daar zit meer ruimte dan je zou denken.”

Neem Matisse, een schilder die ze bewondert. De laatste jaren van zijn leven was de Fransman bedlegerig door een ernstige ziekte. Hij stopte noodgedwongen met schilderen en ging eenvoudige collages maken van kleurige knipsels, vooral in de vorm van bloemen en vruchten, maar ook van een parkiet en een zeemeermin.

“Hij kon niet meer zijn prachtige tuin in. Daarom bracht hij de tuin naar binnen: hij plakte de hele wand vol met knipsels van de tuin. Dat vind ik zo mooi. Dankzij je scheppend vermogen kun je dus toch naar een plek toe die onbereikbaar leek.”

Uiteraard neemt fantasie de pijn nooit helemáál weg, illustreert Dam in haar voorstelling, een gedramatiseerde versie van haar eigen leven. De theaterfiguur Nhung Dam heeft moeite om open te zijn over haar emoties. Angst en verdriet komen bij haar in eerste instantie naar buiten in de vorm van woede. Dat voelt veiliger, minder kwetsbaar, maar dat creëert ook afstand en verwijdering. Hoe kun je met zo’n houding vriendschap, warmte of troost toelaten? Of een liefdesrelatie in stand houden?

‘Snelheid en efficiency zitten diep in mijn systeem’

“Ik heb veel uitdagingen gekend, in mijn jeugd al”, antwoordt Dam op de vraag waar dit allemaal vandaan komt. Ze werd in 1984 in het Groningse Beijum geboren als kind van Vietnamese bootvluchtelingen. Getraumatiseerde ouders, op het nippertje gered door een voorbijvarend schip. Ze voedden hun kinderen op met een overleversmentaliteit: hard werken, alles op alles zetten om te slagen, geen zwakte tonen.

“Dat drukt nog steeds op mij”, zegt ze. “Snelheid en efficiency zitten diep in mijn systeem. Dat is een voordeel, maar het werkt soms ook tegen me. Ik zou mezelf iets meer zen mogen gunnen. Wat meer privétijd, vaker terug naar mezelf voor bezinning. Niemand wil op het toneel een gestreste acteur zien.”

Door haar achtergrond leeft Dam altijd met een fundamentele angst: dat het niet goedkomt, dat het ondanks alle inspanning nét niet zal lukken. Het kan gaan om de lulligste dingen. Zal ze wel een plekje in een restaurant vinden? Redt ze het op dat halve tankje benzine? Maar in de theaterwereld is haar ongemakkelijke manier van denken juist een voordeel, weet ze inmiddels.

“Bij het schrijven van een plot moet je je personages de hele tijd in de problemen brengen. Dat lukt vrij aardig als je geneigd bent om overal gevaren te zien. Dus wat voor mij privé heel oncomfortabel is, komt bij het schrijven juist van pas.”

George en Eran Zomerfestival 

Na ruim twee maanden wandelen kreeg Dam het verzoek om er voor het George en Eran Zomerfestival  een voorstelling over te maken. Ergens was dat jammer, want haar uitstapjes veranderden er compleet door. “Ik nam ineens een boekje mee om aantekeningen te maken. Wat voor vogel vloog daar? Kon ik dat misschien gebruiken? Na drie dagen dacht ik: Waar ben ik mee bezig? Dit is helemaal niet de bedoeling! Het wandelen moet niet op resultaat gericht zijn, maar iets blijven wat ik mezelf gun.”

Dam heeft de voorstelling net op tijd afgekregen. Een wonder, want in zo’n kort bestek heeft ze nog nooit iets gemaakt. Ze verheugt zich erop om de toeschouwers mee te nemen op reis, helemaal naar de top van de Etna-vulkaan.

Sicilië, reist ze daar nou straks meteen heen als corona achter de rug is? “Nou nee”, zegt Dam. “De afgelopen maanden heb ik Nederland enorm leren waarderen. Je hoeft niet per se ver weg te gaan om iets moois te zien of om er echt uit te zijn. Zelfs binnen die twintig kilometer rond Amsterdam valt zo ongelofelijk veel te beleven. En de lucht was zo mooi schoon toen er niet werd gevlogen. Dus ik hou Sicilië in mijn fantasie.”

.

Sander Becker
Uit: Trouw, 12.08.2020

Direct link: http://www.caidinh.com/Archiefpagina/Activiteiten/ActiviteitenNL/defantasierijkecoronawandeling.htm