Lê Ngọc Vân

Ocean Vuong được giải MacArthur 2019

.

<===== Ocean Vuong (Hình: macfound.org)

.

Ngày 25/09/2019, giải Thiên Tài (Genius Grant) MacArthur đã được trao cho nhà văn Mỹ gốc Việt 30 tuổi Ocean Vuong để vinh danh các tập thơ của anh và cuốn tiểu thuyết mới nhất On Earth We’re Briefly Gorgeous, ra mắt đầu năm nay.

Ocean Vuong, tên tiếng Việt là Vương Quốc Vinh, rời Việt Nam cùng mẹ năm lên 2. Sau 2 năm ở Phi Luật Tân, anh đã đi định cư ở tiểu bang Connecticut. Tuy gia đình nghèo khó, học dở dang và riêng anh bị chẩn đoán mắc chứng khó đọc, anh vẫn kiên trì theo đuổi chúng bạn. Cho tới khi anh viết được thơ bằng tiếng Anh và say mê thơ của những nhà thơ nổi tiếng như ‘O Hara, Roger William Reeves…, mọi chuyện đã đổi khác hoàn toàn. Những bài thơ của anh đã được mọi nơi đón nhận, tán thưởng, người ta gọi anh là “Thiên tài văn học trong xã hội Mỹ”. Báo The New Yorker cho là anh “đã sửa ngôn từ tiếng Anh”, một lời khen hơn là một lời chỉ trích.

Khi còn là sinh viên, Ocean Vuong cho ra tập thơ Night Sky With Exit Wounds (đã xuất bản tại Việt Nam với tên Trời đêm những vết thương xuyên thấu). Những bài thơ mang đậm dấu ấn cá nhân, là sự vật lộn trong tâm tưởng của tác giả về cuộc hành trình, sự lạ lùng và ký ức của chính mình.

On Earth We’re Briefly Gorgeous (dịch thoát ra tiếng Việt là “Chúng Ta Có Một Thoáng Huy Hoàng  Trong Đời”) là bức thư của người con trai 28 tuổi, với tên tục là “Cún”, viết cho bà mẹ mù chữ bị chấn thương tâm lý nặng. Bức thư trải dài từ khi anh vừa sinh ra, cho đến khi anh khám phá ra được những thầm kín trong dòng dõi gia đình. Gia đình, tình yêu, tình mẹ con quyện vào khung cảnh chiến tranh, trong đó mọi người bị cuốn vào những thế giới không thể hòa nhập với nhau được. Tác phẩm hư cấu dựa trên những gì tác giả đã trải nghiệm và qua những mẩu chuyện thâu lượm được.

Ocean Vuong viết tác phẩm này bằng kỹ thuật dựng truyện mới, dùng những đoạn rời rạc tưởng như không có liên quan đến nhau, như những mảnh đời chắp vá chỗ nọ chỗ kia. Mặc dù Oprah Winfrey trong một talkshow đã tán tụng tác phẩm là “cuốn tiểu thuyết vĩ đại của Hoa Kỳ”, độc giả người Việt khó cảm nhận được cấu trúc kiểu này, vì tự thân nó không có cốt truyện rõ ràng với những tình tiết éo le gay cấn. Ngoài cách dùng từ thô ráp, trong tác phẩm còn có những đoạn xã hội Việt Nam khó chấp nhận, hay chưa muốn chấp nhận. Ocean Vuong không dấu diếm mình là dân đồng tính.

Trước khi được giải MacArthur, Ocean Vuong đã được giải thơ cao quý T. S. Eliot (2017) cho tập thơ Night Sky With Exit Wound, và nhiều giải thơ trước đó, đáng kể là các giải The Pushcart (2014), Whiting Award for Poetry (2016), Porward Prize for Poetry (2017)…

Ocean Vuong trả lời các cuộc phỏng vấn, là anh không tỏ ra có mặc cảm nào về nguồn gốc Việt Nam của mình (ba phần tư dòng máu Việt). Anh nói, khi viết cuốn tiểu thuyết “On Earth We’re Briefly Gorgeous,” anh nhắm gửi cho “thế hệ trẻ” những người Mỹ gốc Việt Nam.

Giải Thiên tài MacArthur được thành lập năm 1981. Các ứng viên được chọn một cách bí mật. Giải này năm nay có giá trị 625.000 USD. Ocean Vuong là người Việt thứ năm đã được giải này. Năm 2017, giải được trao cho Viet Thanh Nguyen (Nguyễn Thanh Việt, với tác phẩm The Sympathizer), năm 2012, giải được trao cho nhà nhiếp ảnh An-My Le (Lê Mỹ An, với bộ ảnh mỹ thuật về Việt Nam chụp với máy ảnh xưa). Hai người trước đó là nhà hóa học My Hang V. Huynh (Huỳnh Mỹ Hằng, cho phát minh trong kỹ nghệ chế tạo về chất nổ) năm 2007, và học giả Huỳnh Sanh Thông (năm 1987), người được biết nhiều nhất qua bản dịch Anh ngữ của Truyện Kiều.

Điểm khôi hài là Ocean Vuong, vì mẹ là con lai nên cả gia đình sau 1975 bị nhà nước bạc đãi, xã hội hất hủi, mất cả công ăn việc làm, phải về quê làm ruộng (Ocean Vuong thường nhắc đến chuyện này trong những tác phẩm của mình, như trong truyện này, anh kể với mẹ là bà ngoại đã bôi cứt trâu lên người con với hy vọng nó làm trắng da chút xíu), nhưng từ khi được giải T.S Eliot và bây giờ là giải MacArthur, mọi chuyện nơi đó dường như đã thay đổi.

On Earth We’re Briefly Gorgeous đã được Johannes Jonkers dịch ra tiếng Hòa Lan với tựa “Op Aarde Schitteren Wij Even”, ra mắt tháng 9/2019, do nhà Hollands Diep xuất bản.

Xem giới thiệu dịch phẩm tiếng Hòa Lan nơi đây (có phần trích đoạn)

.

Lê Ngọc Vân