Nguyễn Hiền
Trao tài liệu về người tị nạn cho Văn khố Utrecht
UAF trao tượng trưng khối tài liệu cho wethouder Diepenveen của thành phố Utrecht
và ký giao kèo giao nhận tài liệu giữa Hội BMP và Utrechts Archief
Chiều ngày 11/05/2016 một buổi lễ tiếp nhận công trình thâu thập tài liệu về người tị nạn tại Utrecht đã được tổ chức tại Trung tâm Văn khố của thành phố này (Het Utrechts Archief).
Đây là thành quả sau gần 3 năm hoạt động của hội BMP (Stichting Bevordering Maatschappelijke Participatie, tạm dịch: Hội Cổ động Tham gia Xã hội). Khởi đầu với ý tưởng do vài người tị nạn đưa ra vào năm 2008 là nên thu thập tài liệu về đời sống và sinh hoạt của người tị nạn tại Hòa Lan trong những thập niên gần đây để bổ túc cho kho tài liệu ở Hòa Lan còn thiếu rất nhiều trong phần này, hội BMP đã nghiên cứu ý tưởng này và năm 2013 khởi xướng ra kế hoạch “Ongekend Bijzonder” (Đặc Biệt Chưa Từng Biết).
Kế hoạch này có mục đích thu thập tài liệu “sống” của người tị nạn ở Hòa Lan trong vòng 50 năm qua, dưới dạng phỏng vấn cuộc đời của họ (oral history). Những cuộc phỏng vấn nhằm vào những người tị nạn đang cư ngụ ở 4 thành phố lớn: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam và Utrecht, mỗi thành phố nhận một số sắc dân làm đối tượng nghiên cứu. Utrecht đảm nhận 4 sắc dân: Iran, Afghanistan, Ethiopië và Việt Nam. Để thực hiện việc phỏng vấn video, 24 nhân viên đã được UAF tuyển và huấn luyện về kỹ thuật phỏng vấn, quay phim. Phần thực hiện quay phim phỏng vấn ở Utrecht do 8 nhân viên đảm trách. Hai cô Tiffany Pham và Alejandra Peña đã thực hiện những cuộc phỏng vấn người Việt. Trong thành phố Utrecht, vì chính sách của thành phố, gần như không có người Việt tị nạn nào định cư. Phần lớn những người Việt được phỏng vấn trong kế hoạch này sống tại những thị xã giáp ranh thành phố Utrecht (Leidsche Rijn, Maarssen, Nieuwegein, De Meern…
Những người thuộc nhiều thành phần xã hội khác nhau đã được chọn để phỏng vấn. Cuộc phỏng vấn, với thời gian từ 1 tới 4 giờ, đặt trọng tâm vào những gì họ đã thực hiện trong thời gian ở Hòa Lan, công ăn việc làm, gia đình và nhất là những đóng góp họ đã làm cho xã hội Hòa Lan, quan niệm về đời sống trước kia và hiện tại...
Kế hoạch này được tài trợ thêm bởi EU, Fonds 21, BankGiroLoterij Fonds, VSB Fonds… và nhất là sự giúp đỡ về nhiều mặt của các thành phố liên quan.
Trong bước đầu, nhóm công tác tại Utrecht đã thực hiện 50 cuộc phỏng vấn, trong đó có 14 cuộc phỏng vấn người Việt. Sau đó, vì những diễn biến trong làn sóng người tị nạn gần đây, nhóm đã làm thêm 12 cuộc phỏng vấn người tị nạn thuộc hai sắc dân Somalië và Syrië. Sau vòng sơ kết, nhóm đã có những buổi trình bày diễn tiến công tác, được đánh dấu bằng một hình thái nghệ thuật: nhạc, kịch, triển lãm… qua những ngày hội mang tên Ongekend Bijzonder Festival. Trong dịp này, nhóm Việt Nam đã thực hiện tuyển tập “Aangemeerd in Utrecht” (Cặp bến Utrecht), ra mắt ngày 23/05/2015. Bấm vào đây để xem thêm.
Sau khi phỏng vấn, các cuộc nói chuyện đã được chuyển nguyên văn thành bài viết, giúp cho người muốn tra cứu có thể xem ở hai dạng: sách và phim. Tổng cộng có tất cả 248 cuộc phỏng vấn đã được thực hiện. Bấm vào đây để xem trích đoạn một số cuộc phỏng vấn.
Toàn bộ tài liệu này đã được trao cho Văn khố Utrecht, gồm hai phần: UAF (Bà Giám đốc Mardjan Seighali) trao tượng trưng bộ tài liệu cho ông Diepenveen, đại diện chính quyền thành phố Utrecht; và phần ký giao kèo chuyển giao giữa BMP (Bà Giám đốc Saskia Moerbeek) và Văn khố Utrecht (Bà Giám đốc Chantal Keijsper và ông Quản thủ Văn khố Kaj van Vliet). Tài liệu thực sự đã được chuyển giao trước đó bằng những phương cách bảo đảm sự toàn vẹn.
Những người muốn nghiên cứu có thể tra cứu những tài liệu này sau tháng 06/2016, khi mọi tài liệu đã được sắp xếp và phân loại.
Trước nghi lễ giao nhận chính thức, các người tham dự đã được nghe bà Saskia Moerbeek, Giám đốc BMP, tường thuật sơ lược về quãng đường thực hiện kế hoạch. Bà Mardjan Seighali có một bài phát biểu cảm động về người tị nạn (Daar en Hier – Nơi đó và nơi này), những dị biệt về “nơi đó” với “nơi này” trong ý nghĩa người tị nạn sống ở “nơi này” nhưng vẫn nghĩ về “nơi đó” tức quê hương của họ hay nơi trại tị nạn nơi họ một thời đã trải qua. Một đoạn phim ngắn gồm một số trích đoạn trong các cuộc phỏng vấn được trình chiếu.
Bà Giám đốc BMP đang giới thiệu khúc phim gồm những trích đoạn từ những người tham gia kế hoạch.
Trên màn hình là Tiffany Pham, phỏng vấn viên phụ trách sắc dân Việt Nam. Bấm vào đây để xem toàn bộ khúc phim
Một phỏng vấn viên và một người được phỏng vấn đã bày tỏ cảm nghĩ của họ khi tham gia kế hoạch. Buổi lễ kết thúc với một màn opera ngắn do ca sĩ Nienke Nillesen trình bày, với tựa đề “Trên Đường Đi” (Onderweg) dựa trên một tấu khúc cổ điển của Bob Zimmerman với lời là những câu được trích ra từ những cuộc phỏng vấn.
Nguyễn Hiền
_____________
Các website liên hệ:
- Website Văn khố Utrecht: http://www.hetutrechtsarchief.nl/
- Website Kế hoạch "Đặc Biệt Chưa Từng Biết": https://ongekendbijzonder.nl/