Lê Ngọc Vân
10 lời khuyên trong thời dịch Covid-19
’10 điều răn’, tranh minh họa, ©Mark Reijntjens
Sau hơn 3 tháng, với hơn 10 triệu bệnh nhân trên toàn cầu, trong đó hơn nửa triệu người chết do Covid-19 (tính đến 01.07.2020), người ta đang từng bước hiểu thêm về con virus SARS-CoV-2, về tác động của nó trên cơ thể và sự lây lan.
Các chuyên viên về dịch tễ đã tìm ra rằng con virus corona này lây lan mạnh trong những điều kiện sau đây, khi có sự hiện diện của một hay nhiều người mang bệnh:
Phải có ít nhất 2 trong số những yếu tố trên (cộng thêm có sự hiện diện của người đã nhiễm Covid-19 mặc dù hoàn toàn không có triệu chứng biểu hiện) thì mới có nguy cơ lây nhiễm tràn lan.
Dựa trên căn bản này, một số bác sĩ về dịch tễ và chuyên viên về vi sinh vật học ở các đại học Leiden, Groningen, Utrecht… đã đưa ra 10 điều khuyên thiết thực dưới đây:
1. Đừng sợ khi phải sát bên nhau trên lề đường khi đi trái chiều nhau hay khi vượt qua người đi trước:
Trong những khoảng khắc này, người ta thường không nói chuyện, và nếu 1 người nhiễm virus, số lượng virus trong khoảng thời gian rất ngắn – vài giây – khi thở bình thường không đủ để làm người khác lây bệnh.
2. Hãy vui với thiên nhiên
Người ta đã nhận thấy, qua thống kê, là phần đông các trường hợp lây nhiễm là từ trong nhà, trong phòng, trong một không gian kín, như trong nhà thờ đền chùa, xe lửa xe bus, hàng quán, văn phòng, phòng tập thể dục và cửa tiệm. Các lễ hội đông đảo cũng là nơi dễ trở thành mầm gây dịch vì con số quá đông người cười nói liên tục có thể ví như trong một căn phòng đóng kín. Sự lây lan ở bãi biển, trong công viên… gần như không xảy ra. Lý do là ở những nơi này, những người ở sát cạnh nhau là những người đã quen biết, như là các thành viên trong gia đình, bạn bè thân và biết nhau. Trên thực tế, trong công viên hoặc trên bãi biển người ta ngồi thành từng nhóm xa nhau hơn 1,5m.
Ngoài ra, tia cực tím (UV) trong nắng cũng giết con virus này rất nhanh.
3. Đừng quá lo sợ trong siêu thị
Những người ở trong siêu thị chỉ đi mua sắm đồ ăn, họ rất ít trò chuyện với nhau, cơ hội lây lan do đó không có. Khoảng thời gian đi sát bên một người lạ cũng rất ngắn, nhất là hiện nay mọi người đã ý thức giữ khoảng cách. Những nhân viên chất hàng lên kệ trong siêu thị và các nhân viên ngồi quầy có nguy cơ cao hơn nhiều. Một nghiên cứu dò tìm cho thấy 11 trong số 120 nhân viên siêu thị bị nhiễm, trong khi đó chỉ có 2 trong số 8000 khách bị nhiễm.
4. Bỏ lễ và ra về trước khi bắt đầu hát thánh ca
Virus corona phát tán mạnh theo những giọt sương từ mũi, miệng khi nói lớn, thở mạnh hoặc khi hát. Những ‘giọt sương’ này có thể bay xa hơn 1,5m. Những giọt nước mũi, nước bọt lớn khi ho hay hắt xì hơi thường không bay xa hơn 1,5m. Về vấn đề này thực ra vẫn còn nhiều tranh cãi, chưa đi đến thống nhất. Phòng ngừa là tốt hơn, nhất là tại những nơi có đông người trò chuyện ca hát.
5. Tránh những nơi không thông thoáng
Nếu căn phòng không được thoáng khí, các giọt sương sẽ luân lưu tản mát trong đó lâu hơn. Tạm thời, đây chỉ là lý thuyết được nhiều người tin, nhưng chưa được kiểm chứng hoàn toàn theo khoa học, vì những giới hạn trong thực tế đạo đức (không thể tạo một thí nghiệm trong một môi trường nhân tạo giống như vậy với máy phun sương và cho người không mắc bệnh ở trong đó một thời gian).
6. Cho trẻ em được nhiều tự do hơn trong mùa hè này
Tỉ lệ nhiễm bệnh nơi trẻ em dưới 12 tuổi rất hiếm, và trẻ em cũng không phải là nguồn lây nhiễm cho người lớn. Dĩ nhiên, trong khi dịch bệnh hoành hành, tránh sự tiếp xúc giữa trẻ em và ông bà là điều cần thiết, để bảo vệ người già tối đa. Với trẻ em, cái lợi khi chơi đùa ngoài trời lớn hơn cái hại bị nhiễm rất nhiều (tuyệt đại đa số trẻ bị nhiễm không có biểu hiện hoặc chỉ có triệu chứng rất nhẹ).
7. Nên tập thể dục thể thao, nhưng nên làm ngoài trời
Ngoài tác động hữu ích của thiên nhiên lên con người, giờ đây ta đã biết là sự lây lan xảy ra trong phòng kín nhiều lần lớn hơn ngoài thiên nhiên. Ngay cả những môn thể thao cộng đồng như đá banh, bóng chuyền…, khoảng thời gian chạm nhau rất ngắn, chưa tới 1 giây, rất khó để bị lây nhiễm cho dù mọi người thở mạnh. Ngoài thiên nhiên, những giọt sương bị phân tán và khô rất nhanh.
Những khán giả của các trận đấu thì khác. Họ ngồi ngoài trời, nhưng trong khoảng không gian tương tự như trong phòng kín (khoảng cách gần và nói chuyện hay hò hét liên tục). Tuy nhiên, cho tới nay vẫn chưa có bằng chứng rõ ràng là sự lây lan xảy ra nhiều trong phạm vi sân vận động, vì chúng cũng có thể xảy ra trong tàu, xe khi người ta tới và ra về.
8. Hãy ý thức được là chính khoảng không gian chung quanh nơi bạn hiện đang sống là bãi mìn
Vì còn nhiều điều chưa biết rõ về con virus corona này, do đó mọi người nên ý thức để tránh cho những người khác nguy cơ lây nhiễm, bằng cách giữ vệ sinh (rửa tay thường xuyên, tạo thói quen tốt khi ho hay hắt hơi, tránh nơi đông người tụ họp…). Tuy nhiên, đừng quá lo sợ mà tránh tiếp xúc với xã hội. Chỉ nên để ý, nhất là khi cảm thấy cơ thể không được khỏe thì nên hạn chế tiếp xúc.
9. Hãy suy nghĩ, chú ý nhìn và nghe
Chỉ cố giữ khoảng cách 1,5m thôi không đủ, và nhiều khi cũng không thể làm được. Giờ đây, do biết một số quy tắc nêu trên, chúng ta có thể ý thức hơn trong cách sinh hoạt, tùy hoàn cảnh mà áp dụng. Mỗi người có một cách riêng, chúng ta nên theo dõi tin tức để biết cách thích ứng đúng mức.
10. Hãy chuẩn bị cho mùa thu sắp tới
Trong suốt mùa hè, các chứng bệnh cúm nói chung thường giảm cường độ, và phát khởi vào mùa thu, khi nhiệt độ hạ xuống và ẩm độ tăng lên. Chúng ta nên ý thức điều đó và chuẩn bị sẵn cho mình những cách đối phó khi mùa thu đến. Chúng ta phải luôn ghi nhớ rằng: con virus corona này vẫn sẽ ở mãi bên ta, và thỉnh thoảng, chúng lại làm cho ta khốn đốn.
.
Lê Ngọc Vân