Nguyễn Hiền

Bob Dylan được giải Nobel Văn chương 2016

Nhà soạn nhạc kiêm ca sĩ tài danh Bob Dylan được Ủy ban xét duyệt quyết định trao tặng giải ‘Nobel Văn chương 2016’ vì ông đã đưa được những vần thơ vào trong văn hóa âm nhạc Hoa Kỳ theo một phong cách mới.

Trong nhiều năm trường Bob Dylan (tên thật là Robert Allen Zimmerman) được người ta coi là nhà viết nhạc độc đáo, những lời ca trong các bản nhạc của ông thường được dẫn ra trong câu chuyện hay trong các tác phầm văn thơ.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, giải Nobel Văn chương được trao cho một nhạc sĩ. Đương nhiên có những người cho rằng nhạc có thể là một bộ môn nghệ thuật, nhưng không thể là văn chương được. Tuy thế, khi nhìn vào lịch sử văn chương, ta thấy những thi tập của Homerus như bộ trường thi vĩ đại với 12 ngàn câu thơ được viết ra với mục đích ngâm vịnh, không phải để đọc. Hơn nữa, mộng ước của Bob Dylan là muốn những ‘vần thơ’ của mình được truyền đến quần chúng qua những nốt nhạc. Dù sao đi nữa, qua quyết định trao giải Nobel Văn chương năm nay, người ta đã thấy một thay đổi quan trọng trong quan điểm của Ban tuyển chọn giải, sau nhiều năm dài có vẻ như đã cũ mòn và bị câu nệ bởi các nguyên tắc đã được đề ra từ hơn một thế kỷ nay. Tuy Ban Tổ chức giải Nobel đã có nhiều cố gắng để điều chỉnh tiêu chuẩn xét duyệt trong những thập niên gần đây nhưng dường như vẫn không theo kịp những biến đổi trong văn học hiện đại.

Khi nói về Bob Dylan, người ta nghĩ ngay đến bài hát nổi tiếng của ông: Blowin’ in the Wind, được ông viết năm 1962. Đây là một trong những bài hát thịnh hành trong phong trào phản kháng thời đó và được xem là thánh ca của phong trào tranh đấu cho dân quyền. "Blowin' in the Wind" đề cập nhiều câu hỏi liên quan tới hòa bình, chiến tranh và tự do. Trong lời nhạc, Bob Dylan sử dụng tài tình những ẩn dụ và những câu mang nhiều hàm ý. Câu hát điệp khúc "The answer, my friend, is blowin' in the wind" từng được miêu tả như "một sự mơ hồ khó diễn đạt: hoặc là câu trả lời nó hiển hiện trước mắt, hoặc là nó chỉ nằm vô định trong cơn gió". Một bài hát nữa của ông người ta thường nhắc tới là The Time They Are A Changin’ viết năm 1964. Đây là hai bài hát có tác động rất lớn trong phong trào chống chiến tranh Việt Nam trong thập niên ’60. Khi đó, Bob Dylan thường đi diễn chung với ca sĩ phản chiến Joan Baez, người từng ví Trịnh Công Sơn như "Bob Dylan của Việt Nam".

Joan Baez và Bob Dylan trong một cuộc diễn hành cho dân quyền tại Washington năm 1963

Tuy nhiên, do áp lực ngày càng tăng của phong trào chống chiến tranh Việt Nam. Bob Dylan cảm thấy ông bị lèo lái qua những người đang tôn sùng ông thành một thần tượng, và vốn là người lập dị, nên từ năm 1967 ông đã rời bỏ những chạy theo thời cuộc và quay về với âm nhạc thuần túy trong cách viết và trình diễn nhạc đặc thù của ông.

Bob Dylan đã được trao tặng nhiều giải thưởng cho những đóng góp của ông, những giải thưởng cao quý gần đây nhất là giải “President Medal of Freedom” do tổng thống Obama tưởng thưởng năm 2012 và “Bắc Đẩu Bội Tinh”, huy chương cao quý nhất của Pháp (2013).

Cho tới giờ, mỗi năm Bob Dylan vẫn còn tiếp tục đi diễn trong tour rong ca dài ngày của ông, Never Ending Tour, khởi sự từ 1988 và mỗi năm có chừng 100 buổi diễn. Bob Dylan đã có khoảng 2500 buổi diễn trên khắp thế giới trong chương trình này. Trong tour diễn, Bob Dylan đã có một buổi trình diễn ở Saigon ngày 10/04/2011 trong chủ đề 10 năm tưởng nhớ Trịnh Công Sơn. Tuy nhiên, giới trẻ Việt Nam gần như chẳng còn biết Bob là ai, phân nửa trong số 8000 ghế bỏ trống!

Nguyễn Hiền

***

Nghe Bob Dylan hát “Blowin’ In The Wind” trực tiếp thu hình tháng 03/1963

Nghe Bob Dylan hát "The Time They Are A Changin’" năm 1964