Cao Xuân Tứ

Hà Lan: Những Hình Ảnh Tiêu Biểu

Bài phỏng vấn Nhà Văn Cao Xuân Tứ,
Do Minh Nguyệt, phóng viên Cơ Quan Truyền Thông Úc Châu (Australian Broadcasting Corporation) thực hiện, ngày 14/05/2004 trong chương trình ‘Vòng Quanh Thế Giới’.

Thưa quý thính giả, nói đến nước Hà Lan, chúng ta hay nghĩ đến một vùng đất thấp, đến những nỗ lực chống lũ lụt kiên cường và đầy sáng tạo, trong đó nổi bật nhất là những đập nước vĩ đại, được xem như một thứ Vạn Lý trường thành trong xã hội Tây phương. Chúng ta cũng hay nghĩ đến một xã hội vừa rất tiến bộ về phương diện khoa học kỹ thuật vừa giữ được nếp sống chan hoà với thiên nhiên, vừa rất hiện đại nhưng lại vừa rất truyền thống. Tuy nhiên, trên đất nước Hà Lan còn có nhiều hình ảnh khác quan trọng không kém. Trong mục Vòng Quanh Thế Giới tuần này, mời quý thính giả theo dõi phần 2 buổi phỏng vấn của Minh Nguyệt với nhà văn Cao Xuân Tứ, trong đó nhà văn Cao Xuân Tứ sẽ cho chúng ta biết một số nét tóm tắt nhưng thú vị trong đời sống xã hội, con người và cảnh sắc Hà Lan.

Minh Nguyệt: Thưa anh, nói đến Hà Lan thì có ba hình ảnh gắn liền với quốc gia này là hoa tulip, cối xay gió và pho mát. Trước hết, xin anh cho biết cối xay gió xuất hiện ở Hà Lan từ lúc nào và được dùng để làm gì?

Cao Xuân Tứ: Cối xay gió ở Hà Lan xuất hiện vào khoảng thế kỷ 12, thoạt tiên có công dụng tháo nước từ những vùng đất trũng. Như chúng ta biết, dân Hà Lan phải đương đầu với hai yếu tố của thiên nhiên là gió và nước. Nằm ở cạnh Bắc Hải, Hà Lan thường xuyên bị đe dọa bởi những cơn bão từ biển thổi vào. Đê điều được đắp lên để ngăn bão lụt nhưng còn phải tháo nước từ những vùng đất trũng để kiếm đất đai trồng trọt, sinh nhai. Cối xay gió còn dùng trong công nghệ để xay ngũ cốc như ngô, tiêu, v.v... Nó còn dùng vào việc xẻ gỗ để đóng tàu, xây nhà. Vào thế kỷ 19, có khoảng 9000 cối xay ở Hà Lan. Ngày nay, cối xay gió được xem như những di tích lịch sử. Riêng vùng Kinderdijk, cách Amsterdam nửa giờ ô-tô, vẫn còn hàng chục cối xay gió. Đó cũng là điểm thu hút khách du lịch từ khắp thế giới đổ về đây xem.

MN: Bên cạnh cối xay gió, một hình ảnh khác cũng gắn liền với nước Hà Lan là hoa tulip. Anh có thể cho biết hoa tulip được du nhập vào Hà Lan từ bao giờ và tại sao người Hà Lan lại ưa thích loại hoa này?

CXT: Hoa tulip, theo tôi biết, có nguồn gốc ở thung lũng Thiên Sơn ở Trung Á, du nhập vào Trung Đông qua các thương nhân. Vào thế kỷ 12, có nhà thơ Ba Tư là Omar Khayyam tả hoa tulip là vẻ đẹp lý tưởng và rất được vua chúa ở đế quốc Ottoman ở Thổ Nhĩ Kỳ ưa chuộng. Thế kỷ 16, hoa tulip được du nhập sang Âu châu. Vì là giống hoa quý hiếm, thời bấy giờ khó trồng, cung thì ít mà cầu thì nhiều nên giá nhảy vọt. Nó là món hàng xa xỉ trên thị trường, rất được giới giàu có, thượng lưu ở Hà Lan ưa thích. Vì vậy thị trường bán củ hoa đã ra đời và quả là có một cơn sốt tulip vào thời điểm 1634-1637 ở Hà Lan: giá cả những thứ tulip quý nhất tăng vùn vụt, có thứ lên đến 10 ngàn guilder thời đấy, trong khi đó, cùng một thời điểm, bức tranh "Night Watch" (Phiên gác đêm) của Rembrandt bán được 1600 guilder. Thiên hạ đua nhau trồng tulip. Kẻ tầm thường cung cấp cho giới quý tộc, hy vọng thành giàu to. Thương nhân nhiều tiền mua tulip thưởng ngoạn, khoe giàu. Nhưng khi quá nhiều người bán mà số người mua thì vẫn thế, chẳng mấy lúc bong bóng phải nổ, đùng một cái, giá tụt xuống thê thảm. Thế là phá giá thị trường tulip.

MN: Thưa anh, hình ảnh thứ ba gắn liền với đất nước Hà Lan là pho mát. Không biết pho mát Hà Lan có những hiệu nào nổi tiếng vậy anh?

CXT: Hà Lan quả là nước xuất khẩu pho mát lớn nhất thế giới. Có hai loại pho mát chính: pho mát Gouda và pho mát Edam. Pho mát Gouda làm từ sữa bò. Có hai thứ Gouda: Gouda non và Gouda già: non thì màu vàng nhạt, vị giống bơ, thường cắt thành lát còn Gouda già thì cứng, khô, màu vàng, vị ít béo, thường được bán từng khối lớn, nặng 1, 2 kí-lô. Pho mát chính thứ hai là pho mát Edam. Pho mát này có ít chất béo hơn, bán theo từng bánh tròn, nặng vài kí-lô. Ở thành phố Alkmaar, mỗi thứ Năm có cuộc bán đấu giá pho mát loại này, lôi cuốn rất nhiều khách du lịch đến xem. Còn một loại pho mát nữa là Leerdam, đặc biệt có nhiều lỗ. Tôi cũng phải kể thêm loại pho mát làm từ sữa dê, màu trắng, mùi khá nặng.

MN: Minh Nguyệt nghe nói Hà Lan là một trong những nước có hệ thống an sinh xã hội thuộc loại rất tốt. Điều đó có đúng không anh?

CXT: Cho đến thời gian gần đây, hệ thống an sinh xã hội ở Hà Lan được đóng góp bởi nguồn tài trợ từ dân chúng và thuế thu của nhà nước. Phí tổn về an sinh xã hội ở đây ước tính vào khoảng 30% tổng sản lượng quốc gia. Mọi người dân được bảo hiểm về y tế những khi đau ốm, được trợ cấp những khi không có việc làm, gặp cảnh tàn phế, v.v...; đến 65 tuổi thì được hưu bổng, bất cứ giàu nghèo. Nhưng mấy năm gần đây, xu hướng ở Hà Lan cũng như các nước khác ở Tây Âu là đẩy dần trách nhiệm an sinh xã hội từ phía nhà nước cho công dân vì gánh nặng về phía nhà nước đã lên quá cao, khó bề kham nổi trong tương lai. Thêm nữa là tình trạng lão hoá trong dân chúng: số người làm việc thì ít mà số người nghỉ hưu thì nhiều vì tuổi thọ trung bình ở đây rất cao, trên dưới 80. Vì thế đã có vấn đề xét lại về mặt an sinh xã hội ở Hà Lan.

MN: Anh định cư ở Hà Lan đã lâu. Theo anh nhận xét thì con người Hà Lan có những điểm gì đặc biệt và anh có những kỷ niệm gì khi tiếp xúc với họ không, thưa anh?

CXT: Theo tôi, người Hà Lan là dân một nước nhỏ có truyền thống hàng hải, giao thương với thế giới bên ngoài và có nhiều quan hệ với thuộc địa cũ, vì thế dân Hà Lan có tính hướng ngoại. Trong giao tế thường nhật nói chung, theo kinh nghiệm của tôi, họ tỏ ra rất thân thiện, cởi mở. Tính tình người Hà Lan thực tế nhưng lại rất rộng rãi những khi quyên góp cứu trợ xã hội, những lúc có tai hoạ xảy ra trên thế giới. Vì xã hội Hà Lan là xã hội đa văn hoá, có tính mở, ngay như ở thành phố Amsterdam mà tôi ở cũng có đến hơn một nửa là dân ở ngoài nhập cư vào. Như thế chúng ta cũng thấy rõ tính cách đa văn hoá, cởi mở của dân Hà Lan.

MN: Xin anh cho biết một số thành phố và điểm du lịch mà anh thấy cần giới thiệu cho thính giả ở Việt Nam.

CXT: Theo quan điểm chủ quan của tôi, ở Hà Lan, cung điện, lâu đài không nguy nga như ở Pháp hay ở Anh. Amsterdam là thành phố rất thơ mộng, chằng chịt kinh lạch, hàng cây dẻ xanh mát vào mùa xuân và mùa hè. Đây là nơi tôi sống lâu năm và tôi rất thích. Tiếc là lâu nay thời tiết không đủ lạnh để cho kênh đào đóng thành băng, làm nơi trượt patin cho dân chúng. Ở Amsterdam có khu gọi là Khu Đèn Đỏ, nơi chị em làm ăn tấp nập, được thừa nhận là hợp pháp.

Một thành phố khác là Rotterdam, đây là hải cảng lớn nhất thế giới cũng đáng xem. Các thành phố như Den Haag (The Hague), Maastricht, Groningen, Utrecht, mỗi nơi đều có vẻ đẹp riêng. Nếu muốn nhìn cảnh trời nước thì có thể đi về tỉnh Zeeland ở miền nam ngắm nhìn những con đê trị thuỷ khổng lồ. Tất cả tuỳ thuộc vào thời gian và sở thích của du khách. Ngay ở Amsterdam có thể đến thăm Marken, một làng đánh cá tiêu biểu, nơi người dân còn mặc áo quần theo lối cổ truyền, hoặc là đi xem đập Afsluitdijk, dịch ra tiếng Việt có nghĩa là "đập ngăn biển", dài 30 cây số, nối tỉnh Noord Holland (Bắc Hà Lan) và tỉnh Friesland. Ngoài ra còn có thể đi xem những khu cối xay mà tôi đã nói ở trên hay là đi xem một vài bãi biển ở Bắc Hải, như ở Zandvoort, Scheveningen.

MN: Thưa quý thính giả, mục ‘Vòng Quanh Thế Giới’ đến đây xin tạm dừng. MN xin cám ơn nhà văn Cao Xuân Tứ.