Minh Hạnh

Nhà văn Bùi Ngọc Tấn nhận giải văn chương Henri Queffélec 2012

Giải văn chương Henri Queffélec năm nay, trong kỳ liên hoan “Sách và Biển” (Festival Livre et Mer, từ 06 đến 08/04/2012 tại Trung tâm Nghệ thuật và Văn hóa ở phố biển Concarneau), đã được trao cho một quyển tiểu thuyết của một nhà văn Việt Nam: “Biển và Chim Bói Cá” của Bùi Ngọc Tấn.

Ðây là lần đầu tiên kể từ khi khởi xướng 28 năm trước, giải này được trao cho một tác phẩm ngoài Âu châu.

“Biển và Chim Bói Cá” đã được nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam và Công ty Nhã Nam phát hành năm 2009, tái bản năm 2010. Bản Việt ngữ 538 trang đã được dịch giả Tây Hà dịch ra tiếng Pháp 514 trang, NXB l’Aube phát hành năm 2011, có tựa đề là “La mer et le matin-pêcheur”. Vì Bùi Ngọc Tấn không tham dự buổi phát giải được, dịch giả Tây Hà đã đại diện tác giả nhận giải này từ ông François Burgeon, Giám đốc Hội đồng xét duyệt.

“Biển và Chim Bói Cá” kể lại cuộc sống của người đánh cá trong xã hội Việt Nam cộng sản. Những người này tựa như những con cá nhỏ cố sống trong mạng lưới của một “xí nghiêp”, lan tràn khắp nơi, rập khuôn, như một mối đe dọa. Một người vô tình vui vẻ hát lên “Cuộc đời vẫn đẹp sao” khi qua cổng bảo vệ, bỗng giật mình lo sợ: Người ta có thể cho lời hát của anh là mỉa mai không? Anh sẽ có bị loại vào hạng chống đối không?

Trong xã hội khóa kín đó, mà tất cả phải làm theo kế hoạch, chẳng có việc gì được vận hành theo đúng nguyên tắc. Khi tàu đánh cá về bến, mọi người đều lên tàu xin cá, vì tất cả đều đói, mà các thuyền viên thì không nỡ từ chối.

Thành công đối với một thuyền viên đánh cá, là được chỉ định lên một con tàu đi Nhật, để mang về từng xô đồng hồ Seiko và nhiều thùng thuốc kháng sinh. Nhà văn tả một cách dí dỏm những người dân đen đầy tình cảm và ranh mãnh này, đang cố sống trong một thế giới khóa kín. Tác giả cũng đưa ra hình ảnh cậu bé lần đầu tiên được lên tàu đánh cá của cha. Mê hồn vì biển, vì cá, vì những con chim biển, cậu ta cũng hiểu được điều cốt yếu của biển: Biển làm cho cha mình là con người, nhờ biển mà nuôi được gia dình, như con chim bói cá. Biển là cái gì nó cho người ta được có nhân phẩm, và cho con người một tự do bất diệt, dù cho xã hội có điên cuồng đến thế nào đi nữa.

Bùi Ngọc Tấn sinh năm 1934 tại Hải Phòng. Ông bắt đầu viết báo từ năm 20 tuổi với bút danh Tân Sắc (= Tấn), và sau đó bắt đầu sáng tác. Năm 1968, vì có dính dáng trong vụ xét lại, ông bị đưa đi tập trung cải tạo 5 năm. Thời gian này đã cho ông cơ hội suy ngẫm được thân phận con người trong một xã hội đầy nghịch lý, cạm bẫy và kìm kẹp. Do những suy tư này chuyển thành lối văn kể chuyện vừa hài hước vừa châm biếm vừa phê phán vừa chân tình, ông đã được nhiều người biết đến qua truyện ngắn “Người Chăn Kiến”. Sau đó, tác phẩm “Chuyện Kể Năm 2000” viết về chuỗi ngày trong trại cải tạo đã mang tên tuổi ông đi khắp thế giới. Một tác phẩm khác được nhiều người biết, mang đầy kỷ niệm và tình người, là “Viết Về Bè Bạn”. Tổng cộng ông đã có gần 20 tác phẩm đã xuất bản.

Cuốn tiểu thuyết “Biển Và Chim Bói Cá” là cuốn sách thứ 2 của nhà văn Bùi Ngọc Tấn được NXB l’Aube phát hành, sau tập truyện ngắn “Une vie de chien” gồm 7 truyện ngắn (trong số này có truyện “Người Chăn Kiến”), ấn hành năm 2007 và được tái bản năm 2011 dưới dạng sách bỏ túi.

Henri Queffélec (1910-1912) là một nhà văn và kịch tác gia người Pháp sinh tại Brest. Ông nổi tiếng với hơn 80 tác phẩm, phần lớn là những tiểu thuyết về biển đảo và về vùng Bretagne, quê hương của ông. Festival “Livre et Mer” được tổ chức hàng năm ở Pháp với mục đích tôn vinh những tác phẩm viết về biển.

Minh Hạnh