Nguyễn Hiền

Giải Nobel Văn chương 2008

Ngày 09/10/2008 Viện Hàn Lâm Thụy Điển đã công bố giải Văn chương được dành cho nhà văn Pháp Jean-Marie Gustave Le Clézio.

J.M.G. Le Clézio sinh ngày 13/04/1940 ở Nice. Năm 8 tuổi, khi cùng gia đình đi trên chuyến tàu hàng Hòa Lan Holland Africa Line từ Nice sang Nigéria để gặp người cha đang hành nghề bác sĩ tại đây, Le Clézio đã bắt đầu nghiệp viết văn với hai tác phẩm: Un long voyage và Oradi noir . Dường như đây cũng là điềm báo trước hai nét chính của cuộc đời ông sau này: du hành và viết văn.

Ông tốt nghiệp cử nhân Văn chương ở Nice và tiến sĩ Sử học đại học Perpignan. Tác phẩm đầu tiên của ông được nhiều người biết, ‘ Le Procès-verbal ' (tạm dịch: Cuộc Tra Vấn) xuất bản năm 1963 khi ông mới 23 tuổi, đã được ca ngợi nồng nhiệt (và được trao giải Théophraste-Renaudot năm 1963). Một tác phẩm nổi tiếng nữa của ông là ‘ Désert ' (Sa Mạc – 1980) được giải thưởng của Viện Hàn Lâm Pháp. Hai tác phẩm cuối cùng của ông là cuốn Ballaciner (2007) và Ritournelle de la Faim (2008). Bốn tác phẩm kể trên, cũng như đại đa số tác phẩm của ông, được nhà xuất bản nổi tiếng Gallimard (Pháp) ấn hành.

Le Clézio đã có hơn 50 tác phẩm, gồm tiểu thuyết, truyện thiếu nhi và truyện tuổi mới lớn, đối thoại, chân dung nhân v ật và truyện ngắn. Ông sống trong môi trường Anh và Pháp ngữ nhưng hầu như chỉ viết bằng tiếng Pháp. Trong giới văn học Pháp ngữ Le Clézio là người được mọi người biết, nhưng cũng là một nhà văn bí hiểm, vì cách sống ẩn mình của ông, và bản tính sợ bị đưa ra trình diễn trước công chúng.

Khởi đầu, dư luận coi Le Clézio như một nhà văn cách tân và phản kháng, do bởi văn phong táo bạo của ông và đề tài ông chọn, nhưng v ề sau ngòi bút của ông đã trở nên điềm đạm hơn. Trong những tác phẩm sau này ông cũng chọn những vấn đề ‘cổ điển' hơn. Năm 1994, Le Clézio đã được độc giả của tạp chí văn học Lire (Pháp) bình chọn là ‘nhà văn Pháp lớn nhất còn đang sống'.

Những tác phẩm của Le Clézio thường chuyên chở triết lý, nhiều cuốn ở dạng tùy bút, và trên hết là chúng thường mang một nhãn quan bao trùm toàn thế giới. Nhiều tác phẩm của ông đã bứt phá những ranh giới của văn chương truyền thống. Ông là một nhà văn đơn độc, một người viết ít có ai có thể được mang ra để so sánh, bởi tác phẩm của ông có một chút gì đó của Jules Verne, John Updike mà cũng phảng phất tư tưởng hiện sinh của Jean Paul Sartre. Le Clézio viết về thế hệ trẻ với những ước mơ của họ, về thành phố và những hoang đảo không người, về biển cả và sa mạc… Ông tự nhận mình là kẻ du mục hơn là một người lữ hành khắp thế giới, đi lục tìm những liên quan giữa tri thức và hiện cảnh, những liên hợp triết lý giữa thiên nhiên và văn hóa xã hội. Ông đào xới những huyền thoại và truyền thuyết cổ xưa, những sử thi đã bị lãng quên, những nền văn hóa đã bị chôn vùi…, thí dụ như ông đã sống hàng năm trời với những thổ dân da đỏ và dân du mục trong sa mạc để tìm hiểu và dịch lại những ngôn ngữ nguyên sơ của họ.

Theo lời của Hội đồng Giám khảo, J.M.G. Le Clézio là “tác giả của những cuộc khởi hành mới mẻ, của chuyến phiêu lưu đầy thi vị và cơn mê đắm tuyệt vời của cảm giác, người khai phá nhân văn vượt ra ngoài lãnh thổ và dưới tầng lớp của nền văn minh đang ngự trị”.

Giải Nobel Văn chương có giá trị 1,4 triệu đô la sẽ được chính thức trao cho người được bình chọn vào ngày 10/12/2008 tại Stockholm.

Nguyễn Hiền