Anne Martens

Mekongdelta ligt lager dan gedacht

.

Geografie -  De kans op overstromingen in Vietnam is groter dan gedacht. Bestaande risicomodellen gaan uit van onnauwkeurige gegevens.

Een drijvende markt in het Vietnamese Can Tho, met zo’n anderhalf miljoen inwoners
de grootste stad in de Mekongdelta.Foto iStock 

De Vietnamese Mekongdelta ligt bijna twee meter lager dan vaak wordt weergegeven op kaarten met informatie over overstromingsrisico’s. Dit concludeert fysisch geograaf Philip Minderhoud. „Gemiddeld ligt de Mekongdelta niet 2,6 meter boven zeeniveau, maar slechts 80 centimeter”, schrijven hij en zijn collega’s van de Universiteit Utrecht en Deltares in wetenschappelijk tijdschrift Nature Communications. Hij baseert dit op zijn nieuwe hoogtemodel, dat hij nauwkeuriger vindt dan de hoogtemodellen die gebaseerd zijn op satellietmetingen. Hij waarschuwt dat onderzoekers die zich bezighouden met klimaatadaptatie-maatregelen alert moeten blijven op de data waarop zij zich baseren.

Grote delen van de laaggelegen Mekongdelta – woonplaats van achttien miljoen mensen – dreigen de komende decennia te overstromen. Enerzijds komt dat door een stijgende zeespiegel. Anderzijds door daling van de bodem, veroorzaakt door natuurlijke inklinking en door de gigantische hoeveelheden grondwater die de bevolking onttrekt voor drinkwater en industrie.

Data van de Space Shuttle

Om in kaart te brengen welke gebieden het kwetsbaarst zijn voor overstromingen, hebben al diverse onderzoekers overstromingsrisicokaarten gemaakt. Daarop staat welk gebied onder water komt te liggen bij een hogere zeespiegelstand. Om die kaarten te maken hebben ze hoogtedata nodig. Ze gebruikten daarvoor data afkomstig van een Space Shuttle-missie, die in het jaar 2000 een wereldwijd hoogtemodel maakte door middel van radarbeelden. NASA stelde deze gegevens voor iedereen gratis beschikbaar.

Probleem van deze NASA-hoogtegegevens is alleen: ze zijn niet zo nauwkeurig. De metingen kunnen enkele meters in hoogte verschillen met de werkelijkheid. Daarnaast zijn de data niet geijkt op lokaal zeeniveau, maar op het zwaartekrachtsveld van de aarde. Het zeeniveau varieert namelijk in hoogte naarmate er meer of minder aan het zeewater getrokken wordt door de zwaartekracht van de aarde. „Het gravitatiemodel van de aarde stamt uit 1996 en bevat niet zulke nauwkeurige data voor Vietnam”, vertelt Minderhoud. „Daardoor vertoont het een grote afwijking met de lokale zeespiegel. Wanneer onderzoekers zich daar niet bewust van zijn kan dat tot fouten leiden. En dat zijn fouten in orden van meters.”

Onderzoekers die zich bezighouden met de geodesie, de afmetingen van de aarde, weten dat satellietdata van NASA niet heel nauwkeurig zijn. Minderhoud: „Veel onderzoekers die werken aan overstromingsmodellen, baseren hun modellen op de beste beschikbare data en geven daarbij de onzekerheden aan. Vervolgens loopt het echter vaak mis wanneer deze overstromingsrisicokaarten gebruikt worden in andere rapporten waarbij de onzekerheden niet langer meer genoemd worden.”

Vietnam heeft wel degelijk nauwkeurigere hoogtedata, maar die zijn militair geheim. Via contacten kreeg Minderhoud uiteindelijk toch gedetailleerdere hoogtedata te pakken, afkomstig van topografische kaarten. Die data heeft hij nu verwerkt in een hoogtemodel. Op basis daarvan concludeert hij dat de Mekongdelta bijna twee meter lager ligt. Minderhoud: „Ik claim niet dat ons model de exacte hoogte ten opzichte van lokaal zeeniveau weergeeft, maar het is een stuk nauwkeuriger dan eerdere modellen op basis van satellietgegevens.”

Een vast referentievlak

Hoe ingewikkeld het is om absolute hoogtekaarten te maken blijkt wel wanneer NRCMinderhouds publicatie voorlegt aan geodeet Ramon Hanssen van de TU Delft en er een levendige wetenschappelijke discussie ontstaat waarin het laatste woord nog niet gezegd is. „De Mekongdelta is een typisch multidisciplinair probleem. Je hebt de zee, je hebt stromingen, de bodem die daalt en de hoogte van de delta. Daar heb je verschillende disciplines bij nodig, maar geodetische input ontbrak”, zegt hij.

Hij legt uit dat hoogtekaarten altijd gemaakt worden ten opzichte van een vast referentievlak, ook wel een ‘datum’ genoemd. De nieuwe hoogtegegevens van Minderhoud hebben een eilandje als referentievlak dat tweeduizend kilometer noordelijker ligt dan de Mekongdelta. „In de studie wordt nu aangenomen dat dit referentievlak gelijk is aan het lokale zeeniveau. Maar dat hoeft niet. Het NAP in Nederland is ook niet gelijk aan het zeeniveau. Dus als je met het referentievlak fout zit, heeft dat gevolgen voor een enorm oppervlakte.” Later voegt hij via de mail toe: „Als de datums van twee datasets verschillend zijn, zullen ze dus noodzakelijke andere waarden aangeven.”

.

Anne Martens
Uit: NRC, 29.08.2019. Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2019/08/29/mekongdelta-ligt-lager-dan-gedacht-a3971560