Alias van der Plicht

Op gammele bootjes het land uit

Monument ter nagedachtenis van de Vietnamese bootvluchtelingen bij de Van Hanh Pagode in Almere, 2016. Foto Hien Nguyen

Direct na de Tweede Wereldoorlog riep de Vietnamese communistische groepering Vietminh de onafhankelijkheid van het noorden van Vietnam uit. Het zuiden bleef onder westerse invloedsfeer en het land viel uiteen in Noord- en Zuid-Vietnam. Een jarenlange oorlog tussen beide landsdelen volgde, waarbij de Verenigde Staten de Zuid-Vietnamezen steunden. De Vietnamoorlog leidde, meede door de gruwelijke foto's die er in de pers verschenen, tot wereldwijde protesten tegen de Arnerikaanse inmenging. Midden jaren zeventig veroverden communistische troepen uit het noorden Saigon, de hoofdstad van het zuiden. Het Zuid-Vietnamese leger capituleerde en in 1976 werden Noord- en Zuid-Vietnam formeel herenigd en ontstond de socialistische volksrepubliek Vietnam. Honderdduizenden Zuid-Vietnamezen werden gearresteerd en naar zogeheten heropvoedingskampen gestuurd.

Op de vlucht voor het communistische regime trachtten vele Vietnamezen hun land te verlaten. Daarnaast emigreerde een groot aantal Vietnamese mannen, omdat ze weigerden de wapens op te nemen tegen Cambodja, dat door het Vietnamese communistische bewind was binnengevallen. Ook Chinese Vietnamezen verlieten hun land vanwege anti-Chinese rassenrellen, Veel vluchtelingen probeerden per boot uit Vietnam weg te komen. Die bootjes waren dikwijls niet berekend op een tocht over zee. Er wordt geschat dat een kwart van de 800.000 Vietnamezen die hun land ontvluchtten in zee verdronk. Anderen hadden geluk, als ze door een passerend schip werden opgemerkt.

In de jaren tachtig kwam 70 procent van de door Nederland uitgenodigde vluchtelingen uit Vietnam, In totaal arriveerden zo'n 16.000 Vietnamezen in Nederland. Vele Vietnamese vluchtelingen werden eerst opgevangen in gastgezinnen, Later kwamen ze in asielzoekerscentra terecht. In andere West-Europese landen trokken de vluchtelingen naar de grote steden. In Nederland was dat niet het geval. De concentratie Vietnamezen in Amsterdam is bijvoorbeeld erg klein. De Vietnamese vluchtelingen vestigden zich juist in kleinere plaatsen als Almere, Hoorn, Purmerend, Spijkenisse, Maarssen., Nieuwegein en Helmond. Anders dan bij veel andere immigrantengroepen zijn de Vietnamese vluchtelingen voornamelijk in de regio blijven wonen waar ze destijds in Nederland een eerste verblijfplaats kregen.

De werkloosheid onder de Vietnamezen was in eerste instantie hoog. Het nieuws over hen was niet altijd even positief. Tegenwoordig staan de Vietnamezen juist bekend als modelvluchtelingen. De werkloosheid onder deze groep is sterk gedaald en ze hebben de reputatie goede, harde werkers te zijn. De eerste generatie heeft veel moeite gehad met het leren van de Nederlandse taal. De tweede generatie, die dat probleem niet had, is veelal hoogopgeleid.
Vraag een Nederlander wat de grootse invloed van de Vietnamese vluchteling is geweest en negen van de tien keer zal dc loempia in het antwoord voorkomen. Minder bekend is dat die gefrituurde deegrollerjes met groenten en kip in Nederland bekender zijn dan in Vietnam. In de lokale keuken van Vietnam neemt de loempia in feite geen serieuze plaats in.

Naast het gegeven dat de Vietnamese vluchtelingen de Nederlandse snackcultuur hebben verrijkt met een nieuw product, heeft Nederland ook invloed op hen. Zo zijn Vietnamese vrouwen in Nederland gelijkwaardiger aan de man geworden. Ze nemen nu samen met de man besluiten. In Vietnam moesten de vrouwen zich doorgaans voegen naar de wensen van hun echtgenoot. Gevolg van die verandering is wel dat er wat vaker dan in Vietnam ruzie is binnen het huwelijk. De toegenomen zelfstandigheid schrijven sommige Vietnamese vrouwen toe aan het voorbeeld dat koningen Beatrix gaf. Als een vrouw aan het hoofd van een land staat, hoeven vrouwen zich niet alles te laten gezeggen door hun mannen, was de gedachte (1).

Alias van der Plicht
Uit: Achterlaten & Opnieuw Beginnen – Vluchtelingen in Nederland, toen en nu. Uitgever: Prometheus (2016).

_____________

(1) Stichting BMP, Aangemeerd in Utrecht, Bijdragen van Vietnamese vluchtelingen (Amsterdam 2015); Marijke Meijer, Meeroeien met de bochten en stromingen in de rivier. Een onderzoek naar Vietnamese vrouwen in Nederland (Amsterdam 1990) 43-44.